Η Επαναθεμελίωση των Δήμων
Στο πλαίσιο της Νέας Αρχιτεκτονικής επαναθεμελιώνεται η πρωτοβάθμια Αυτοδιοίκηση με λιγότερους και ισχυρότερους Δήμους, ανεξαιρέτως σε όλη τη χώρα, οι οποίοι χωροθετούνται με βάση αντικειμενικά (γεωγραφικά, δημογραφικά, αναπτυξιακά κ.ά.) κριτήρια, ικανοί να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις, να αξιοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία και μεθόδους διοίκησης και έτοιμοι να υποδεχθούν διευρυμένες αρμοδιότητες ιδίως από τις νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις στους τομείς λ.χ. της παιδείας, της υγείας, της απασχόλησης, του περιβάλλοντος, των μεταφορών.
Δήμοι ανοιχτοί στην κοινωνία, με δημόσια διαβούλευση για μείζονες αποφάσεις τους, με ενδοδημοτική αποκέντρωση και τοπικά έσοδα. Παράλληλα, υιοθετούνται σύγχρονα συστήματα λογιστικής διαχείρισης, δεικτών μέτρησης αποδοτικότητας και διοίκησης ανθρώπινων πόρων. Οι νέοι δήμοι μπορούν να αναλάβουν σημαντικές πρόσθετες αρμοδιότητες με τους αναγκαίους πόρους για την άσκησή τους, καθώς και δημοσιονομικές ευθύνες. Ο αριθμός των Δήμων σε όλη τη χώρα, με την εφαρμογή των κριτηρίων συνενώσεων περιορίζεται δραστικά και δεν θα υπερβαίνει τους 370. Συνεπώς η συγκρότησή τους σε πληθυσμιακά και χωρικά μεγαλύτερες γεωγραφικές μονάδες, διευκολύνει την ανάπτυξη ενός ισχυρότερου διοικητικού συστήματος, που ικανοποιεί δύο κυρίως στόχους: Οι Δήμοι αποτελέσουν έτσι ισχυρές μονάδες τοπικής ανάπτυξης και ταυτόχρονα εξελίσσονται σε αποτελεσματικούς διαχειριστές υπηρεσιών, ιδίως στην καθημερινή ζωή των πολιτών και στην ποιότητά της. Σε αυτή τη λογική η μείωση του αριθμού των Δήμων συμπεριλαμβάνει για πρώτη φορά και το σύνολο της Αττικής (σήμερα 102 δήμοι και 20 κοινότητες) και της Θεσσαλονίκης (45 δήμοι).
Νησιωτικότητα – Ορεινότητα
Ειδική πρόβλεψη υπάρχει για τις νησιωτικές περιοχές στη βάση της αρχής για κάθε νησί να αντιστοιχεί ένας Δήμος, πλην εύλογων εξαιρέσεων. Η νησιωτικότητα λαμβάνεται υπόψη ώστε να προσαρμοστούν στις ανάγκες της όλες οι γενικές ρυθμίσεις που επηρεάζονται από αυτή. Αναλογικά με τον ίδιο τρόπο λαμβάνονται υπόψη οι ειδικές ανάγκες των ορεινών δήμων. Επίσης το ζήτημα των αρμοδιοτήτων πρέπει να εξειδικευθεί υπό το φως της νησιωτικότητας και των ειδικών συνθηκών που δημιουργεί.
Δίνουμε Δύναμη στο Χωριό και στη Γειτονιά
Η αναδιάταξη μεγεθών από μόνη της δεν αποτελεί ικανή προϋπόθεση για την αναβάθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης, είναι αναγκαία όμως για την ανάληψη ενός νέου ρόλου από αυτήν. Η δημιουργία μεγαλύτερων ΟΤΑ συνοδεύεται από την συγκρότησή τους στη βάση ενδοδημοτικής αποκέντρωσης, με στόχο την παροχή διοικητικών υπηρεσιών όσο το δυνατόν πιο κοντά στο δημότη, δίνοντας δύναμη στο χωριό και τη γειτονιά.
Στον ίδιο στόχο συμβάλλει και η εκπροσώπηση όλων των σημερινών Δήμων που συνδυάζεται με ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης, το οποίο προωθεί τη συλλογική δράση, την αποσυμφόρηση και τη διαφάνεια. Περιορίζονται Δραστικά τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου των ΟΤΑ. Με την πάροδο του χρόνου και την εφαρμογή διάφορων προγραμμάτων, έχει δημιουργηθεί, ιδίως τα τελευταία χρόνια, μία πληθώρα Νομικών Προσώπων Δημοσίου και Ιδιωτικού Δικαίου στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με δικό τους Διοικητικό Συμβούλιο και προϋπολογισμό. Αυτά, σε πολλές περιπτώσεις, είναι αναποτελεσματικά ως προς το αντικείμενο για το οποίο δημιουργήθηκαν, ενώ συχνά παρατηρούνται επικαλύψεις σκοπών και αρμοδιοτήτων, σπάταλη ανθρώπινων και οικονομικών πόρων και μειωμένη αποτελεσματικότητα.
Με τη Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης δίνεται η δυνατότητα διοικητικού, λειτουργικού και οικονομικού εκσυγχρονισμού των ΝΠΔΔ & ΙΔ. Με στόχο τη βελτίωση του έργου που παράγεται. Η προσπάθεια αυτή ξεκινά από τη δραστική μείωση του αριθμού τους. Από περίπου 6.000 (χωρίς να υπολογίζονται σχολικές επιτροπές) οδηγούμαστε σε λιγότερο από 2.000 ακολουθώντας την αρχή ένα νομικό πρόσωπο ανά κατηγορία δραστηριότητας σε κάθε νέο Δήμο δηλ., στη κατάργηση πλέον των 4.000 ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ και Δημοτικών Επιχειρήσεων και των αντίστοιχων θέσεων ΔΣ. Τα Νομικά Πρόσωπα της Αυτοδιοίκησης αποκτούν μία εξορθολογισμένη οργάνωση, ικανή να τους παρέχει τα εχέγγυα για την καλύτερη παροχή υπηρεσιών και τη βελτίωση της εξυπηρέτησης του πολίτη ενώ περιορίζονται δραστικά τα λειτουργικά έξοδα. Στο πλαίσιο αυτό επιτυγχάνεται η οριστική διευθέτηση των εκκρεμοτήτων που παραμένουν σχετικά με τη σύσταση και λειτουργία των δημοτικών λιμενικών ταμείων.
Νέες Αρμοδιότητες, Δυνατότητες και Υπηρεσίες στην Εξυπηρέτηση του Πολίτη
Η αναμενόμενη διεύρυνση των γεωγραφικών και πληθυσμιακών ορίων αναφοράς των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ διαμορφώνει ένα νέο πλαίσιο οργάνωσης και λειτουργίας της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης. Η ίδια η έννοια «τοπική υπόθεση», αλλάζοντας κλίμακα, διευρύνεται και έτσι οδηγεί σε ανάλογη ενδυνάμωση του ρόλου των νέων Δήμων στον τοπικό αναπτυξιακό προγραμματισμό και στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών προς τους πολίτες σε καίριους τομείς. Έτσι, οι νέοι και ισχυροί δήμοι αναλαμβάνουν νέες αρμοδιότητες, μαζί με τους ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους που προέρχονται από την καταργούμενη νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, όπως: η πρόνοια και η προστασία της δημόσιας υγείας, η ανέγερση σχολικών κτιρίων, η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, η ένταξη των μεταναστών, οι πολεοδομικές εφαρμογές, ο υγειονομικός έλεγχος, η προστασία της παιδικής και της τρίτης ηλικίας, οι λαϊκές αγορές, οι αδειοδοτήσεις και ο έλεγχος πολλών τοπικών, οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων,η πολιτική προστασίας, με την ένταξη των δήμων στον εθνικό σχεδιασμό με συγκεκριμένο ρόλο και αρμοδιότητες. Για να έχει ο δήμος τη διοικητική ικανότητα να ασκήσει αποτελεσματικά το παραπάνω ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων, το οποίο καλύπτει τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων του, και ταυτόχρονα να είναι σε θέση να κατασκευάζει και να διαχειρίζεται, όλες τις κρίσιμες υποδομές για την ποιότητα ζωής των δημοτών και την τοπική ανάπτυξη, πρέπει να διαθέτει τις ακόλουθες υπηρεσίες: Προγραμματισμού, Οικονομική υπηρεσία, Τεχνική υπηρεσία, Πληροφορικής,Νομικής υποστήριξης, Διοίκησης – Διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, Περιβάλλοντος – Πολιτικής Προστασίας. Στο πλαίσιο των νέων δήμων, στα όρια των σημερινών συνενούμενων ΟΤΑ διατηρούνται διοικητικές υπηρεσίες απαραίτητες για την άμεση εξυπηρέτηση των δημοτών. Η λειτουργία των νέων δήμων βασίζεται στη χρησιμοποίηση πρότυπων οργανισμών ανάλογα με το μέγεθος και τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά τους, καθώς και το νησιωτικό ή ορεινό χαρακτήρα τους.
