Από την ερχόμενη άνοιξη θα παρουσιασθεί έκθεση στην Άνδρο με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εκατό χρόνων από τη γέννηση της αμερικανίδας ζωγράφου Μπέτυ Ράϋαν, που έζησε τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της ζωής της στο νησί.
Η Ράϋαν κατοικούσε στ’ Απατούρια, φιλοξενούμενη του Δημήτρη Πολέμη και για ένα μικρό διάστημα και του Αυγουστή Πολέμη. Είχε ήδη ενθουσιαστεί από το ελληνικό φως από το πρώτο της ταξίδι στην Ελλάδα το 1933 και αυτό το φως και τα περιγράμματα που δημιουργεί αποτελούν τις αισθητικές της αναζητήσεις στα έργα της στην Άνδρο, στην οποία έφθασε το 1973. Έζησε ηθελημένα μ’ έναν περιορισμένο κύκλο φίλων, αποτυπώνοντας τις εμπειρίες της σε λάδια, σε ακουαρέλες, σε χαρακτικά και σχέδια. Κάποια από τα έργα της έχουν χαθεί, κάποια άλλα είναι διάσπαρτα. Αρκετά όμως έχουν μείνει σε Ανδριώτες και κυρίως στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη στην οποία η Ράϋαν, φεύγοντας από την Άνδρο, άφησε δικά της έργα, έργα του μέντορα της Χάνς Ράϊχελ και όλα σχεδόν τα προσωπικά της αντικείμενα.
Η έκθεση οργανώνεται με πρωτοβουλία των «Φίλων της Μπέτυ Ράϋαν» και θα φιλοξενηθεί από τις 6 Απριλίου έως τις 26 Μαΐου 2014 στους χώρους του Μουσείου Γουλανδρή στη Χώρα, και από τις 2 Ιουνίου έως τις 28 Σεπτεμβρίου 2014 στη Καΐρειο Βιβλιοθήκη (Κτήριο Κυδωνιέως).
Για τους Ανδριώτες είναι ευκαιρία να δουν την έκθεση που θα εγκαινιαστεί το Σαββατοκύριακο της Θεοσκεπάστου και συγκεκριμένα την Κυριακή 6 Απριλίου 12.00 μ. και θα παραμείνει ανοικτή στις διακοπές του Πάσχα ως το τέλος Μαΐου, στο Μουσείο Γουλανδρή. Εξάλλου, μεγάλο μέρος της έκθεσης θα παραμείνει στη διάθεση του κοινού για όλο το καλοκαίρι στο κτήριο Κυδωνιέως της Καϊρείου Βιβλιοθήκης.
Έζησε δίπλα μας, στα Απατούρια, τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια της ζωής της η αμερικανίδα ζωγράφος Μπέτυ Ράϋαν (1914-2003).
Ποια ήταν, όμως, η Μπέτυ Ράϋαν;
Ήταν μια Αμερικανίδα που γεννήθηκε το 1914 στη Νέα Υόρκη από πολύ εύπορους γονείς, με προγόνους που είχαν συμμετοχή στον Αγώνα της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας. Έζησε λόγω της οικογένειάς της σε κοσμοπολίτικο περιβάλλον, κάνοντας πολλά ταξίδια στο εξωτερικό από νεαρή ηλικία. Η κλίση της στη ζωγραφική ήταν εμφανής και ήδη από 12 ετών άρχισε να παίρνει μαθήματα ζωγραφικής και στα 16 της γράφτηκε στην πρωτοποριακή Σχολή Καλών Τεχνών του Χανς Χόφμαν στη Νέα Υόρκη. Στα 18 της έφυγε στο Παρίσι, για να σπουδάσει ζωγραφική στην Ακαδημία Όζενφαντ, – Σχολή Καλών Τεχνών που ασπαζόταν ό,τι ριζοσπαστικότερο επικρατούσε την εποχή του Μεσοπολέμου στην Ευρώπη. Το Παρίσι την εποχή εκείνη ήταν το κέντρο της καλλιτεχνικής και πνευματικής ζωής του κόσμου. Εκεί η Ράϋαν συνάντησε μερικούς από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους και διανοούμενους του 20ου αι., όπως τους Καντίσκυ, Τζιακομέτι, Νταλί, Κλεε, Σουτίν, Ντισάμπ, Ράιχελ, Χένρυ Μίλλερ, Τζέημς Τζόυς, Λώρενς Ντάρρελ.
Η Ράϋαν, έχοντας ,όμως, «ψυχή ταξιδευτή» δεν έμενε συνέχεια στο Παρίσι. Ταξίδευε στη Γερμανία, τη Σερβία, το Μαρόκο και το 1933 επισκέφτηκε την Ελλάδα, ένα ταξίδι που θα την σφραγίσει για όλη της την υπόλοιπη ζωή. Η χώρα και το φως της τη μάγεψαν. «Το μαγικό φως δεν μ’ άφησε ποτέ από τότε, έμοιαζε να βγαίνει μέσα από τη γη… γέμιζε τις νύχτες τα όνειρά μου.» Ήταν τόσο συνεπαρμένη από το ταξίδι της στην Ελλάδα που επιστρέφοντας στο Παρίσι, ενέπνευσε με τις διηγήσεις της τον Χένρυ Μίλλερ να επισκεφτεί την Ελλάδα και να γράψει τον Κολοσσό του Αμαρουσίου. Με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου αναγκάσθηκε να επιστρέψει στην Αμερική, όπου λόγω των συνθηκών σταμάτησε να ασχολείται με τη ζωγραφική και εργάστηκε χάρις στα άψογα Ρωσικά της στο πρόγραμμα της αμερικανικής κυβέρνησης για τη κατασκευή των Λίμπερτυ που παραδίδονταν στη Σοβιετική Ένωση. Η ζωή της στην Αμερική, όπου παρέμεινε μέχρι το 1960, δεν την ικανοποιούσε και αποφάσισε να γυρίσει πίσω στην Ελλάδα και μάλιστα στην Άνδρο: «Όταν έφτασα στην Ελλάδα ήταν ζήτημα χρόνου να βρω το μέρος που ταίριαζε στην εικόνα που είχα για το που πρέπει να ζήσω. Το βρήκα. Ήταν έρωτας με την πρώτη ματιά. Κι αυτός ο έρωτας μεγάλωνε στα είκοσι πέντε αυτά χρόνια , που είχα παντρευτεί αυτό το σπίτι σ’ ένα ψηλό λόφο στην Άνδρο… Αυτά τα τελευταία χρόνια ήταν τα καλλίτερα.»
Όλα αυτά τα χρόνια η Μπέτυ Ράϋαν έζησε στ’ Απατούρια, σ’ ένα σπίτι που της είχε παραχωρήσει ο Δημήτρης Πολέμης, ο οποίος σε όλο το διάστημα της παραμονής της στην Άνδρο δεν έπαψε να μεριμνά για αυτήν, σε σημείο που και η ίδια να αποκαλεί τον εαυτό της «η προστατευόμενη του». Τα έργα της που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι κυρίως από την περίοδο που έμεινε στην Άνδρο. Τα βασικά στοιχεία που καθορίζουν τους πίνακες της είναι το χρώμα και η κίνησή του, ο τρόπος που αποδίδει το φως και η ηρεμία και η σιωπή που αποπνέουν.
«Το χρώμα υπερτερεί του αντικειμένου». Κάτι που δεν παρατηρούμε μόνο στις ακουαρέλες της, που είναι καθαρά αφαιρετικές αλλά και στα λάδια της, που είναι παραστατικά. Το φως, το ελληνικό φως, το δικό της φως δεν είναι εκτυφλωτικό. «Μοιάζει να βγαίνει, μέσα από τη γη» και να δίνει στα αντικείμενα μια ονειρική διάσταση, που εντείνεται από μια καθηλωτική ηρεμία, μια σιωπή, την «σιωπή της ίδιας της φύσης». Η έκθεση αυτή οργανώνεται με πρωτοβουλία των «Φίλων της Μπέτυ Ράϋαν» με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννησή της και με σκοπό να γνωρίσουν οι συμπατριώτες μας και οι φίλοι της Άνδρου την αμερικανίδα ζωγράφο που τόσο αγάπησε το νησί μας και εμπνεύστηκε από αυτό.
Αρχικά, η έκθεση θα φιλοξενηθεί από τις 6 Απριλίου έως τις 25 Μαΐου 2014 στους χώρους του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, το οποίο θέλησε εφέτος να προσφέρει στον τόπο μια ακόμη πολιτιστική εκδήλωση πέραν εκείνων που διοργανώνει κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Στη συνέχεια ένα μεγάλο μέρος της έκθεσης αυτής θα παρουσιαστεί το καλοκαίρι (4 Ιουλίου έως 13 Αυγούστου 2014) στο κτήριο Κυδωνιέως της Καΐρείου Βιβλιοθήκης, όπου ήδη υπάρχει ένα μικρό δωμάτιο, αφιερωμένο σ’ αυτήν: «Το Δωμάτιο της Μπέτυ Ράϋαν». Εκεί φυλάσσονται πολλά από τα πολύτιμα υπάρχοντά της και η αλληλογραφία της, που η ίδια θέλησε στο τέλος της ζωής της να δωρίσει στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη, ως ανταπόδοση στην οικογένεια Πολέμη για την υποστήριξη που της προσέφεραν: «Τώρα στην Άνδρο, στη θαυμάσια Βιβλιοθήκη υπάρχει το Δωμάτιο Βetty Ryan…. Έχει τα βιβλία μου, τα ζωγραφικά μου έργα, ακόμη και ένα δυο κομμάτια από τα έπιπλά μου. Έτσι, είναι ο τόπος που αναπαύομαι, που αισθάνομαι σπίτι μου».
Σημείωση: Το κείμενο αυτό έχει πάρει στοιχεία από τα άρθρα που δημοσιεύονται στον κατάλογο της έκθεσης
