Μαρία Μπερδελή

H Μαρία Μπερδελή  είναι η Προϊσταμένη Δασονομείου Άνδρου και πιστεύει ότι πρέπει να διασφαλίζουμε την αειφορικότητα του κοινωνικού αγαθού που λέγεται φυσικό περιβάλλον.

1. Τι ακριβώς κάνει η Δασική Υπηρεσία στην Άνδρο αλλά και γενικότερα;

Η Δασική Υπηρεσία στην Άνδρο, αποτελεί την αποκεντρωμένη υπηρεσία της Δ/νσης Δασών Κυκλάδων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου και έχει αρμοδιότητα, γενικά, την προστασία των δασών και των δασικών κ.λπ. εκτάσεων δηλαδή  την πανίδα και τη χλωρίδα των χερσαίων φυσικών οικοσυστημάτων και πιο συγκεκριμένα:

1. Εισηγείται προς την Δ/νση τυχόν δασοτεχνικά έργα που απαιτούνται για λόγους αντιπυρικής και γενικά προστασίας των δασικών εδαφών.
2. Πραγματοποιεί τις αυτοψίες που απαιτούνται για τον  χαρακτηρισμό των εκτάσεων ως δασικών ή μη κατόπιν αιτημάτων πολιτών για την έκδοση πράξεων χαρακτηρισμού από τη Δ/νση Δασών Κυκλάδων.
3. Μεριμνά για την έγκαιρη υποβολή εισηγήσεων προκειμένου να κηρυχθούν αναδασωτέες δασικές εκτάσεις, οι οποίες έχουν καταστραφεί από πυρκαγιά ή παράνομη εκχέρσωση.
4. Εκδίδει άδειες υλοτομίας  ή κλαδονομής σε αντίστοιχα αιτήματα πολιτών για τα προστατευόμενα δασική είδη βλάστησης και εφαρμόζει τις ισχύουσες δασικές ρυθμιστικές διατάξεις για το νησί της Άνδρου.
5. Εκδίδει και ελέγχει τις άδειες κυνηγιού του Κυνηγετικού Συλλόγου Άνδρου  και πραγματοποιεί ελέγχους στα οικονομικά του ίδιου συλλόγου.
6. Ασχολείται με ελέγχους προς αποφυγή λαθροθηρίας, λαθροϋλοτομιών και  παράνομης βόσκησης αλλά και για μια σειρά αγροτικών αδικημάτων και διαφορών μετά και την ενσωμάτωση της Αγροφυλακής στην Δασική Υπηρεσία.
7. Όπως από τα αναλυτικά εκτεθέντα προκύπτει το Δασονομείο Άνδρου  έχει ένα ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων που έχει να κάνει με τον αγροτοδασικό χώρο    (ύπαιθρο).
8. Τι συνιστά ένα οικόπεδο δασικό;

Μία από τις αρμοδιότητες της Υπηρεσίας μας είναι ο χαρακτηρισμός της έκτασης, όσον αφορά την μορφή της. Υπάρχουν 3 κυρίως κατηγορίες χαρακτηρισμού έκτασης, οι αγροτικής, χορτολιβαδικής και δασικής μορφής.

1. Οι εκτάσεις αγροτικής μορφής είναι εκτάσεις που έχουν αναγνωρίσιμα στοιχεία καλλιέργειας, έδαφος ικανό για καλλιέργεια, κλίση κατάλληλη ώστε τα εδάφη να δύνανται να καλλιεργηθούν.
2. Οι εκτάσεις χορτολιβαδικής μορφής είναι εκτάσεις άγονες για γεωργική καλλιέργεια, μπορεί να φέρουν βραχισμούς, χαρακτηρίζονται από μέτριες έως μεγάλες κλίσεις και φέρουν κυρίως φρυγανώδη βλάστηση. Στις εκτάσεις αυτές αμφισβητείται συνήθως το ιδιοκτησιακό καθεστώς έναντι του ελληνικού δημοσίου.
3. Οι εκτάσεις δασικής μορφής είναι μικρής συνήθως γονιμότητας ή άγονες και ακαλλιέργητες εκτάσεις που φέρουν δασική βλάστηση, όπως στην περίπτωση της Άνδρου εκτάσεις με σκίνο, ρείκι, ασπάλαθο, πουρνάρι, σφενδάμι, βαλανιδιές κ.ά. σε ποσοστό μεγαλύτερο του 15%. Η κύρια χρήση των εκτάσεων αυτών είναι η βόσκηση, ενώ υποστηρίζουν παράλληλα και τη μελισσοκομία ή την καυσοξύλευση.

3. Συνεργασία με άλλους φορείς, όπως….;

Η Υπηρεσία μας ήταν πάντα και είναι ανοιχτή σε οποιαδήποτε συνεργασία και με οποιοδήποτε φορέα. Στα πλαίσια ελέγχου των δασικών πυρκαγιών συνεργαζόμαστε με τη Πυροσβεστική και το Δήμο, για ζητήματα διανοίξεις οδών με την Πολεοδομία, τις Τεχνικές Υπηρεσίες και τις Υπηρεσίες Περιβάλλοντος. Επίσης συνεργαζόμαστε με την Περιφέρεια, υποστηρίζουμε το πρόγραμμα LIFE του Δήμου Άνδρου, το οποίο έχει ως στόχο την εφαρμογή μέτρων διατήρησης και προστασίας 4 ειδών πτηνών στην Άνδρο, με την επιτροπή διαχείρισης της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), το WWF, διάφορα Υπουργεία. Γενικότερα, η Υπηρεσία μας λόγω του ευρύ φάσματος αρμοδιοτήτων της δύναται να συνεργαστεί με σχεδόν όλες τις Υπηρεσίες ή φορείς.

4. Ποια η συνεργασία της δασικής και με ποιον όσον αφορά τις διανοίξεις οδών, την πυροπροστασία, κ.λπ.;

Όσον αφορά στις διανοίξεις δρόμων

Γενικότερα, για οποιαδήποτε διάνοιξη δρόμου απαιτείται περιβαλλοντική μελέτη. Κρίσιμο ζήτημα είναι η κατηγορία του δρόμου ως προς την χρήση του, δηλαδή αν η διάνοιξη αφορά επαρχιακή, δημοτική, αγροτική ή δασική χρήση ή αποτελεί συνοδό έργο μιας επιτρεπτής χωροταξικά και περιβαλλοντικά δραστηριότητας. Συνήθως η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης και η διάνοιξη τους γίνεται από τις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου ή από άλλους φορείς του Δημοσίου. Η Δασική υπηρεσία γνωμοδοτεί κατά το στάδιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης και σε περίπτωση που διέρχεται από δασικές ή χορτολιβαδικές εκτάσεις θέτει όρους και προϋποθέσεις οι οποίες ενσωματώνονται στην ΑΕΠΟ (Αποφάσεις Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων).

Όσον αφορά στην αντιπυρική προστασία

Γενικότερα, ο σχεδιασμός της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών περιλαμβάνει τα στάδια της πρόληψης, της καταστολής και των μέτρων που πρέπει να ληφθούν έτσι ώστε να επανέλθει το οικοσύστημα στην αρχική του κατάσταση. Μέχρι το 1998 τόσο η πρόληψη όσο και η καταστολή καθώς και η κατασκευή έργων αντιπυρικής προστασίας ήταν αντικείμενο της Δασικής Υπηρεσίας. Από το έτος 1998 το στάδιο της πρόληψης αποτελεί αντικείμενο του ΣΟΠΠ (Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας) και του ΣΤΟ (Συντονιστικό Τοπικό Όργανο), ενώ το στάδιο της καταστολής αντικείμενο της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας συμπεριλαμβανομένου και του ανακριτικού έργου εντοπισμού των αιτιών των πυρκαγιών. Αναφορικά με τις πυρκαγιές, το στάδιο του χαρακτηρισμού της έκτασης και τα διοικητικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την προστασία των καμένων δασικών εκτάσεων είναι αντικείμενο της Δασικής Υπηρεσίας, δηλαδή η μέριμνα για την κήρυξη των δασικών εκτάσεων ως αναδασωτέων ή δασωτέων και η έκδοση των ΔΑΔ (Δασική Αστυνομική Διάταξη) βοσκής.

5. Τι γίνεται όταν μια έκταση καεί;

Όταν μια δασική έκταση καεί κηρύσσεται αναδασωτέα. Αναδασωτέα έκταση είναι η έκταση που πριν καεί ήταν δάσος ή δασική έκταση. Δάσος είναι το οργανικό σύνολο άγριων φυτών με ξυλώδη κορμό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, τα οποία μαζί με την συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν μέσω της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασής τους ιδιαίτερη βιοκοινότητα (δασοβιοκοινότητα) και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές). Δασική έκταση, υπάρχει όταν στο παραπάνω σύνολο η άγρια ξυλώδη βλάστηση, υψηλή ή θαμνώδης, είναι αραιά. Το δασογενές περιβάλλον δημιουργείται όταν οι κόμες των δασικών ειδών σε κατακόρυφη προβολή καλύπτουν τουλάχιστον το 15% της έκτασης του εδάφους (συγκόμωση 0,15). Από τα παραπάνω βγαίνει το συμπέρασμα ότι όλες οι εκτάσεις που καίγονται από πυρκαγιά δεν κηρύσσονται οπωσδήποτε ως αναδασωτέες.

6. Αναδασωτέα κηρύσσεται μια έκταση μόνο όταν καεί;

Αναδασωτέα μπορεί να κηρυχτεί μια δασική έκταση όχι μόνο όταν καεί αλλά και όταν εκχερσωθεί. Σύμφωνα με το άρθρο 117 παρ. 3 του Συντάγματος προβλέπεται ότι: «Δημόσια ή ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις που καταστράφηκαν ή καταστρέφονται από πυρκαγιά ή που με άλλο τρόπο αποψιλώθηκαν ή αποψιλώνονται δεν αποβάλλουν για το λόγο αυτό το χαρακτήρα που είχαν πριν καταστραφούν, κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και αποκλείεται να διατεθούν για άλλο προορισμό». Εφόσον μια έκταση κριθεί ότι ήταν δασική έκταση και απώλεσε τον δασικό της χαρακτήρα πρέπει να κηρυχτεί αναδασωτέα, με απόφαση του Αποκεντρωμένου Διοικητή και ισχύει από την δημοσίευση της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ενώ παράλληλα βγαίνει ΔΑΔ (Δασική Αστυνομική Διάταξη) για τη βόσκηση.

7. Βόσκηση και Δασική Υπηρεσία

Η βόσκηση εντός των δασικών εκτάσεων, των οποίων η προστασία και διαχείριση διέπεται από τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας, ασκείται ελεύθερα. Οι εκτάσεις που μπορούν να βοσκηθούν είναι οι χορτολιβαδικές εκτάσεις, οι βραχώδεις εκτάσεις, οι δασικές εκτάσεις και οι αναδασωτέες εκτάσεις μετά τη λήξη της ΔΑΔ. Όταν λέμε χορτολιβαδικές εκτάσεις εννοούμε τις δασικές εκτάσεις που η δασοκάλυψη τους είναι κάτω του 15%.

Μέρος των πυρκαγιών προκαλείται από τους ίδιους τους κτηνοτρόφους με σκοπό να ‘‘βελτιώσουν’’ τα λιβάδια τους. Για τους κτηνοτρόφους η βελτίωση των εκτάσεων στις οποίες βόσκουν τα ζώα τους λογίζεται ως ο έλεγχος των ανεπιθύμητων για τα ζώα φυτικών ειδών, ώστε να αντικατασταθούν με φυτά περισσότερο επιθυμητά (βοσκήσιμα) μετά την πυρκαγιά. Μετά τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές στις καμένες εκτάσεις εμφανίζονται είδη με υψηλή διατροφική αξία και αυτό είναι πρόκληση για τους κτηνοτρόφους οι οποίοι οδηγούν τα κοπάδια τους εκεί, ώστε να μπορούν να κάνουν χρήση αυτής της φυτικής παραγωγής.

8. Στην Άνδρο παρατηρείται έντονα το φαινόμενο ανεπιτήρητης βόσκησης;

Ναι, το φαινόμενο της ανεπιτήρητης βόσκησης είναι ιδιαίτερα έντονο στην Άνδρο. Ας σημειωθεί ότι η ανεπιτήρητη βόσκηση απαγορεύεται από το νόμο. Κατά το άρθρο 17 του Ν. 4056/2012, ανεπιτήρητο παραγωγικό ζώο είναι τα αιγοπρόβατα και τα βοοειδή που βρίσκονται εκτός της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης του ιδιοκτήτη τους, συμπεριλαμβανομένου του βοσκότοπου αυτής, άνευ επιτήρησης και το οποίο φέρει ή δεν φέρει σήμανση. Οι δήμοι της χώρας υποχρεούνται να μεριμνούν για την περισυλλογή, μεταφορά, φύλαξη διατροφή και διατήρηση των ανεπιτήρητων παραγωγικών ζώων μέχρι την εκποίηση, σφαγή ή επιστροφή στον ιδιοκτήτη τους. Για την περισυλλογή ανεπιτήρητων παραγωγικών ζώων συγκροτούνται συνεργεία από άτομα κατάλληλα εκπαιδευμένα και έμπειρα στο χειρισμό παραγωγικών ζώων. Ο δήμος συγκροτεί με απόφαση δημάρχου, τριμελής επιτροπή παρακολούθησης του προγράμματος διαχείρισης ανεπιτήρητων παραγωγικών ζώων, με υποχρεωτική συμμετοχή ενός τουλάχιστον κτηνιάτρου ή γεωπόνου του δήμου. Στη συνέχεια επιβάλλονται πρόστιμα στον ιδιοκτήτη που ταυτοποιείται από τη σήμανση του ζώου.

Στις κηρυγμένες αναδασωτέες εκτάσεις λόγω πυρκαγιάς απαγορεύεται η βόσκηση των προβάτων και των μεγάλων ζώων το λιγότερο επί πενταετίας, ενώ των αιγών το λιγότερο επί επταετίας από την ημέρα της πυρκαγιάς. Εφόσον επέλθει η πλήρης αναγέννηση μετά την πυρκαγιά δύναται να ρυθμιστεί ο χρόνος απαγόρευσης της βόσκησης των αγροτικών ζώων αναλόγως των σταθμολογικών συνθηκών του οικοσυστήματος, με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, μετά από εισήγηση του αρμόδιου Δασάρχη και σύμφωνη γνώμη του Δ/ντη Συντονισμού και Επιθεώρησης Δασών της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Όλες οι κηρύξεις κοινοποιούνται στον ΟΠΕΚΕΠΕ και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναστέλλονται οι επιδοτήσεις στους κτηνοτρόφους που έχουν δηλώσει βοσκότοπο στις αναδασωτέες εκτάσεις.

9. Τι μπορεί να γίνει έτσι ώστε να αποφευχθεί η ανεπιτήρητη βόσκηση;

Στις εκτάσεις που δεν είναι καμένες απαιτείται εφαρμογή ολοκληρωμένων διαχειριστικών σχεδίων με κατά χώρο και χρόνο οργάνωση του ζωικού κεφαλαίου, κάτι που απαιτεί πλήρη απογραφή του ζωικού κεφαλαίου. Στην κατεύθυνση αυτή βοηθά και το ισχύον θεσμικό πλαίσιο επιδοτήσεων της ΕΕ που απαιτεί τέτοια απογραφή. Στις καμένες δασικές εκτάσεις και προς εφαρμογή των νόμων και αποφυγή παραβάσεων όσον αφορά τη βόσκηση χρειάζεται σωστή αστυνόμευση με έλεγχο και περιπολίες στην ύπαιθρο και κυρίως στις αναδασωτέες εκτάσεις. Έτσι μειώνεται η παραβατικότητα γιατί οι κτηνοτρόφοι μπορεί να κατηγορηθούν για παράβαση της ΔΑΔ βόσκησης. Η Υπηρεσία μας έχει υποβάλει μηνύσεις για αυτό το λόγο, όπως επίσης έχει ληφθεί πλήθος καταθέσεων από κτηνοτρόφους σε θέματα που αφορούν την ανεπιτήρητη βόσκηση και τη βόσκηση στις καμένες και μη δασικές εκτάσεις. Παρά τα πενιχρά μέσα (δεν υπηρετεί κανείς δασοφύλακας στο νησί), και πέρα των παραπάνω καταβάλουμε ιδιαίτερη προσπάθεια στην ενημέρωση των κτηνοτρόφων επί του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου.

10. Τι συμβαίνει με τη σύνταξη των διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης

Στο Ν. 4264/14, σε αποκλειστική προθεσμία ενός (1) έτους από την ισχύ του νόμου και για τις περιοχές της χώρας στις οποίες υφίσταται καθεστώς βόσκησης θα πρέπει να καταρτιστούν τα λεγόμενα προσωρινά διαχειριστικά σχέδια βόσκησης, οι προδιαγραφές και το περιεχόμενο των οποίων καθορίζονται με ΚΥΑ. Μετά την προθεσμία του ενός έτους και μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τριών (3) ετών τα προσωρινά διαχειριστικά σχέδια αντικαθίστανται υποχρεωτικά από οριστικά διαχειριστικά σχέδια βόσκησης. Αν παρέλθει η ανωτέρω προθεσμία των τριών ετών, και χωρίς την ύπαρξη των εγκεκριμένων οριστικών διαχειριστικών σχεδίων βόσκησης, δεν είναι δυνατή η βόσκηση των εκτάσεων που εποπτεύει η δασική υπηρεσία. Τα διαχειριστικά σχέδια βόσκησης συντάσσονται για τις ιδιωτικές εκτάσεις με μέριμνα των ιδιοκτητών τους, ενώ για τις δημόσιες, με μέριμνα των οικείων κτηνοτροφικών οργανώσεων, και στην περίπτωση αδυναμίας των τελευταίων, από την αρμόδια Περιφερειακή Ενότητα. Μέχρι σήμερα δεν έχουν προχωρήσει, λόγω εμπλοκής σε ζητήματα που αφορούν κυρίως στη οριοθέτηση τους (έχει ήδη ψηφισθεί νέος νόμος), των δηλωμένων από τους κτηνοτρόφους βοσκότοπους για τις επιδοτήσεις από την ΕΕ και μια σειρά άλλων θεμάτων που αφορούν στο Υπουργείο Αγροτικής ανάπτυξης.

11. Η κρίση αντανακλά στην Υπηρεσία;

Είναι αποδεδειγμένο ότι ένα από τα πρώτα θύματα της οικονομικής κρίσης είναι το φυσικό περιβάλλον. Δείτε για παράδειγμα την παράνομη υλοτόμηση για την εξασφάλιση καυσοξύλων κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Από την άλλη, επειδή η οικοδομική δραστηριότητα έχει συρρικνωθεί, τα αιτήματα πολιτών για έκδοση πράξεων χαρακτηρισμού με σκοπό την έκδοση οικοδομικής άδειας για την ανέγερση οικοδομής έχουν μειωθεί και περίπου κυμαίνονται στο 30% των αιτημάτων της πρό κρίσης εποχής. Λόγω του περιορισμού των προσλήψεων, είναι δύσκολη η πρόσληψη Δασοφυλάκων, ενώ προσπάθειες κάλυψης των αναγκών μέσω της κινητικότητας δεν έχει μέχρι τώρα αποδώσει. Ελπίζουμε ότι θα συνεχισθεί η προσπάθεια όλων, ώστε η Δασική Υπηρεσία της Άνδρου να ενισχυθεί σε ανθρώπινο κυρίως δυναμικό, μέσα και οικονομικούς πόρους, ώστε να εξακολουθήσουμε να προσφέρουμε στο κοινωνικό σύνολο και να διασφαλίζουμε την αειφορικότητα του κοινωνικού αγαθού που λέγεται φυσικό περιβάλλον.