Ο Τουρλίτης Άνδρου «πρωτολειτούργησε την 1η Ιανουαρίου του 1897 και ήταν καταδιοπτρικός Ε’ τάξεως με φωτοβολία 11 ν. μίλια. Έχει εστιακό ύψος 21 μ. και είναι πύργος στρογγυλός ύψους 5 μέτρων. Βρίσκεται επάνω στον ομώνυμο βράχο αριστερά των εισερχομένων στο λιμάνι της Άνδρου. Το 1943 καταστράφηκε από τους Γερμανούς και το 1950, στα πλαίσια ανασυγκρότησης του φαρικού δικτύου, λειτούργησε ως αυτόματος ασετιλίνης αλλά σε σιδηρόπλεκτο οβελό επάνω στα ερείπια του παλαιού. Το 1994, με δωρεά της οικογένειας Γουλανδρή, -ζεύγος Αλέκου και Μαριέττας Γουλανδρή εις μνήμην της κόρης τους Βιολάντας- ο πύργος ανακατασκευάστηκε στην αρχική του μορφή και από τότε λειτουργεί και πάλι ως αυτόματος ασετιλίνης. Είναι ο πρώτος αυτόματος φάρος του ελληνικού φαρικού δικτύου ή ανεπιτήρητος, όπως ονομάζεται ο φάρος όπου ο φαροφύλακας δεν είναι εγκατεστημένος εκεί, αλλά παρακολουθεί τη λειτουργία του με επισκέψεις κατά διαστήματα, ανά δεκαπενθήμερο έως και τρίμηνο, ανάλογα με τον τύπο του φάρου.
«Η μεγαλύτερη δυσκολία στη συμπλήρωση ή επέκταση του ελληνικού φαρικού δικτύου ήταν η παρουσία μεγάλου αριθμού υφάλων, σκοπέλων και βραχονησίδων στα ελληνικά παράλια. Η ανέγερση φάρων στα σημεία αυτά ήταν πολυδάπανη και εξαιρετικά δύσκολη έως ακατόρθωτη, όπως αδύνατη ήταν και η εγκατάσταση προσωπικού. Αρχικά τοποθετήθηκαν φάροι που λειτουργούσαν όλο το 24ωρο με σταθερό φως ή «σκαρδαμύσσον» ή «αστραπιαίας έκλαμψης» και χρησιμοποιούσαν ως φωτιστική ύλη «επιμελημένη απόσταξη πετρελαίου» ή αέρια πισσελαίου. Αυτοί ήσαν οι ανεπιτήρητοι φάροι Pinch. Αυτού του τύπου ήταν ο φάρος στον βράχο του Τουρλίτη, σημείο που βάλλεται από τους ΒΑ ανέμους αλλά όταν τοποθετήθηκε, λειτούργησε με επιτυχία».
Γραμματόσημο ο Φάρος Τουρλίτης 21.8.2009
«Το μοναδικό προνόμιο των ΕΛΤΑ να εκδίδουν γραμματόσημα, τα οποία –όπως πολύ χαρακτηριστικά επεσήμανε ο Romano Prodi – αποτελούν το τρίτο ουσιαστικό σύμβολο ενός έθνους μετά τη σημαία και τον ύμνο του» είχαμε την τύχη και την τιμή να γίνει πραγματικότητα στην Άνδρο με πρωτοβουλία των κ.κ. Σταμάτη Μαύρου και Δημήτρη Κυριακίδη. Έτσι ένα τέτοιο σύμβολο για το νησί μας, σύμβολο ιστορικότητας και ναυτοσύνης, ο Τουρλίτης της Ανδρου έγινε στις 21 Αυγούστου 2009 γραμματόσημο, του οποίου η παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στις 22.8.2009, στην πρωτεύουσα του νησιού, σε ειδική εκδήλωση που οργάνωσαν τα ΕΛΤΑ, το Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως και η «Ανδριακή» εφημερίδα.
O Τουρλίτης στην… UNESCO
Η 18η Απριλίου κάθε χρόνου έχει ορισθεί από την UNESCO και το Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών (ΙCOMOS) ως Παγκόσμια Ημέρα Μνημείων και Τοποθεσιών. Με αφορμή τη συγκεκριμένη επέτειο που αποβλέπει στην ευαισθητοποίηση του κοινού στο θέμα της προστασίας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ο Δήμος Άνδρου ενημερώνει ότι προχωρούν θετικά οι διαδικασίες για την ένταξη του φάρου «Τουρλίτη» στον Κατάλογο των Μνημείων της UNESCO.
Σημειώνεται ότι οι ενέργειες για την προώθηση του θέματος ξεκίνησαν από τον περασμένο Φεβρουάριο, σε συνεργασία του Δήμου Άνδρου με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, προκειμένου ο ανεκτίμητης πολιτιστικής και ιστορικής αξίας φάρος να συμπεριληφθεί στον Κατάλογο της UNESCO. Πλέον, αναμένουμε την κατάλληλη κατεύθυνση από το ΥΠ.ΠΟ. και τις αρμόδιες υπηρεσίες για τη συγκρότηση ενός στοιχειοθετημένου και ολοκληρωμένου φακέλου. Ο «Τουρλίτης» αποτελεί σύμβολο της μακρόχρονης ναυτικής παράδοσης και της ιστορίας της Άνδρου. Εκτός από την ανεκτίμητη αισθητική και πολιτιστική του αξία, ξεχωρίζει γιατί είναι ο πρώτος «αυτόματος» φάρος της Ελλάδας και ο μοναδικός στον κόσμο κτισμένος πάνω σε βράχο μέσα στη θάλασσα.
Την ίδια ώρα, σημαντική είναι η προσπάθεια του Δήμου Άνδρου για την ένταξη του Κοιμητηρίου της Χώρας στον Οργανισμό των Σημαντικών Κοιμητηρίων της Ευρώπης (ASCE). Έχουμε, ήδη, καταθέσει αίτηση και αναμένουμε την έγκριση από το δίκτυο, που –μεταξύ άλλων- θα δώσει την ευκαιρία να συμμετάσχουμε σε διάφορα έργα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, για τη συντήρηση και προβολή του Κοιμητηρίου.”
Γρ.Ε. Δ.Α.