Του ΑΝΤΩΝΗ ΛΙΑΚΟΥ
Σήμερα είναι η παγκόσμια ημέρα του περιβάλλοντος. (5.6.2020). Έχει συνειδητοποιήσει πλέον όλος ο κόσμος ότι η αλόγιστη ανάπτυξη σε βάρος της φύσης δεν μπορεί να συνεχιστεί. Η κλιματική κρίση, η εξαφάνιση των ειδών και άλλα φαινόμενα δείχνουν ότι προσεγγίζουμε σε μια κρίση με ανεξερεύνητες ακόμη διαστάσεις και συνέπειες πάνω στην ανθρωπότητα. Το ανθρώπινο είδος είναι ταυτόχρονα το υποκείμενο και το αντικείμενο, το πρόβλημα και η λύση του.
Στην πράσινη ανάπτυξη, με σεβασμό στο περιβάλλον, συμφωνούν όλοι, ή σχεδόν όλοι. Δεξιοί και αριστεροί, νεοφιλελεύθεροι και κεϋνσιανοί. Και ένας από τους στόχους είναι ο περιορισμός των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, και επομένως χρήση των ανανεωνόμενων πηγών ενέργειας, του ήλιου και του αέρα. Αυτό το πρασίνισμα της οικονομίας και της παραγωγής θα μας επηρεάσει όλους, και συλλογικά και προσωπικά τον καθένα.
Τα ερώτημα που θέλω να θέσω είναι το εξής: Είναι συμβατή με τον σεβασμό του περιβάλλοντος η πράσινη ανάπτυξη, ή μήπως περάσουμε σε μια καινούργια φάση καταστροφής, εμπρός της οποίας η βιομηχανική ανάπτυξη θα αποτελεί χλωμό προείκασμα;
Ας δούμε το ζήτημα με τις ανεμογεννήτριες οι οποίες έχουν αναστατώσει τις νησιωτικές και ορεινές κοινότητες της χώρας μας. Και θα μιλήσω από την εμπειρία μου.
Είναι σαφές ότι οι ανεμογεννήτριες μας χρειάζονται ώστε να αντικατασταθεί ο λιγνίτης. Τις είδα με συμπάθεια όταν πρωτοεγκαταστάθηκαν στα όρια μιας μικρής ορεινής κοινότητας της Άνδρου, περίπου πριν από μια δεκαετία. Τις θεώρησα κάτι σαν «Η μηχανή στον κήπο» – τίτλος του βιβλίου του Leo Marx, The Machine in the Garden: Technology and the Pastoral Ideal in America (1964), ενός βιβλίου που διάβαζα τότε γράφοντας εκεί το βιβλίο «Αποκάλυψη, Ουτοπία και Ιστορία» (Πόλις 2011). Τις έβλεπα από τον κήπο, διέκοπταν ένα τοπίο άγριας παράδοσης, ξερολιθιάς και ανέμου, με ένα στοιχείο μοντέρνο, κάτι που συνδυασμένο με τον ιντερνέτ που μπορούσες να έχεις παντού, δημιουργούσε ένα καινούργιο αίσθημα φύσης-τεχνολογίας, δουλειάς και απόλαυσης.
Σιγά-σιγά όμως άρχισαν να εμφανίζονται τα προβλήματα. Τα σιδερένια φτερά μιας από αυτές έπεσαν, θα έλεγα εκτοξεύτηκαν στη γύρω περιοχή. Ευτυχώς δεν έπεσαν σε σπίτια αλλά σε χωράφια, μένοντας εκεί για χρόνια. Ακόμη κι όταν αντικαταστάθηκαν. Μιαν άλλη, την χτύπησε κεραυνός και την αποκεφάλισε, με τα ίδια αποτελέσματα. Μια μέρα είδα μια πινακίδα-προειδοποίηση της ΔΕΗ πάνω στον αγροτικό δρόμο που περνά ανάμεσα στις ανεμογεννήτριες: «Εισέρχεστε στο χώρο με δική σας ευθύνη». Τι σημαίνει αυτό; ρώτησα έναν συντηρητή. Αναμενόμενη η απάντηση. Είτε μπορεί να πέσει κανένα φτερό, είτε, το πιθανότερο, μου είπε, ο πάγος που πιάνουν τα φτερά, μπορεί να τιναχτεί, και είναι μεγάλα βαριά κομμάτια. Οι ανεμογεννήτριες συνεχίζουν να δουλεύουν, αλλά είναι ορατή η κόπωση και η φθορά, πρώτα-πρώτα στις σκουριές πάνω στον κορμό τους.
Η τελευταία εξέλιξη είναι ότι αυτές θα αντικατασταθούν με γιγάντιες, ύψους 80-100 μέτρων, υπερτριπλάσιες από τις υπάρχουσες. Υπάρχουν σχέδια δημιουργίας ενός «πάρκου» με 50 ανεμογεννήτριες τουλάχιστον. Οι κάτοικοι του νησιού έχουν ξεσηκωθεί. Παρά το γεγονός ότι η νέα εταιρεία δίνει δεξιά-αριστερά μικροεργολαβίες, εμπόδισαν το πλοίο να ξεφορτώσει στο λιμάνι. Ωστόσο οι εργασίες έχουν αρχίσει. Χωματουργικές εργασίες που έχουν ξυρίσει την βλάστηση και μετατρέψει την περιοχή σε γης-Μαδιάμ, επεμβάσεις στους δρόμους, για να περάσουν γιγάντια φορτηγά με τις κολώνες, χαντάκια χιλιομέτρων για να περάσουν τα καλώδια έχουν μετατρέψει ένα ήδη προβληματικό οδικό δίκτυο σε κακοτράχαλη κόλαση σκόνης. Όλα αυτά πριν τοποθετηθούν οι ανεμογεννήτριες.
Θα μου πεις, μήπως δεν υπήρχαν οι ίδιες αντιρρήσεις όταν χτίζονταν τα εργοστάσια, όταν στρώνονταν οι σιδηροδρομικές γραμμές και οι μεγάλοι αυτοκινητόδρομοι; Είναι λ.χ. ίδια τα Μεσόγεια πριν και μετά το αεροδρόμιο και την αττική οδό; Δεν υπήρχαν πάντοτε οι αντιδράσεις των τοπικών κοινοτήτων ή των εστέτ του αττικού τοπίου; Μπορούμε να τα έχουμε όλα, και καθαρή ενέργεια και άθικτο το περιβάλλον; Μήπως ξέχασες τη φράση του Βάλτερ Μπενγιαμιν ότι η πρόοδος συσσωρεύει καταστροφές;
Βλέπω την Εύβοια απέναντι. Χιλιάδες ανεμογεννήτριες έχουν παραμορφώσει την όψη της, και μάλιστα το βράδυ, με τα ισχυρά κόκκινα φώτα, την έχουν μετατρέψει, από μακριά, σε ένα κατάστικτο αιμορροούν σώμα. Είναι η έκταση και το βάθος της καταστροφής, που φοβίζει. Αν περάσει αυτό το κύμα, την Ελλάδα που ξέραμε να την αποχαιρετήσουμε. Αλλά αν λέγαμε κάποτε ότι υποθηκεύσαμε σε δάνεια το μέλλον των παιδιών μας, τώρα τι υποθηκεύουμε στις επόμενες γενιές; Μια χώρα που καταστρέφει την όψη της, σε πολύ μεγάλη έκταση, ότι δεν έγινε χιλιάδες χρόνια, με κουφάρια γιγάντιων ανεμογεννητριών όταν θα έχει αλλάξει η τεχνογνωσία, και θα έχουν αλλάξει ή διαλυθεί οι εταιρείες που τις καρφώνουν στο σώμα της χώρας τώρα;
Προφανώς χρειάζεται η εκμετάλλευση της Αιολικής ενέργειας. Αλλά η πράσινη ανάπτυξη δεν πρέπει να γίνει σε βάρος του περιβάλλοντος, με τις ίδιες μεθόδους που η βιομηχανική επανάσταση κατέστρεφε αλόγιστα το περιβάλλον. Χρειάζεται σχέδιο και μελέτη. Σοβαρό σχέδιο και μελέτες για το μέγεθος των ανεμογεννητριών, για την χωροθέτησή τους, για τις συνέπειες στο περιβάλλον, και τις ρήτρες ως προς τις προβλεπόμενες συνέπειες. Ποιος θα το κάνει; Μια κυβέρνηση που αποικιοποιεί άρον-άρον το ίδιο το σώμα της χώρας; Δεν χρειάζεται ένα νέο πράσινο κοινωνικό συμβόλαιο με την κοινωνία;
Ας σκεφτούμε σοβαρά ότι η πράσινη ανάπτυξη μπορεί να καταλήξει και σε βάρος του περιβάλλοντος. Δεν είναι αυτονόητο ότι θα το σεβαστεί. Κάποτε η πυρηνική ενέργεια θεωρούνταν ως καθαρή ενέργεια. Τσερνομπίλ και Φουκουσίμα, έδειξαν την ετερογονία των σκοπών. Θέλουμε την μηχανή στον κήπο. Να μην βρεθούμε όμως ξαφνικά με ένα τέρας που θα τον καταβροχθίσει.
Φυσικά και Συμφωνώ Απόλυτα με τον αρθρογράφο και καταξιωμένο Α. Λιάκο. Δεν είναι μόνο ότι έχω ενστερνιστεί τις Ιδέες και Αρχές της Οικολογίας – αυτό έτσι και αλλιώς μας έχει όλους κάνει να ξανασκεφτούμε το Κακό που κάναμε στον Πλανήτη προσπαθώντας να επιταχύνουμε την Οικονομική Ανάπτυξη και Εξέλιξη πέρα από τα όρια που ο ίδιος μπορούσε να αντέξει. Όλοι πια , με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, έχουμε νιώσει την καταστροφική επίδραση των Έργων του Ανθρώπου, όταν ξεπεράστηκε η Κλίμακα – που οι πολύ παλαιότεροι αλλά μάλλον σοφότεροι πρόγονοι μας είχαν καταφέρει να διατηρήσουν. Το θέμα είναι τι κάνουμε ΤΩΡΑ !! Α.Π.Ε. ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να σημαίνει μόνο Τεράστια Ιδιωτικά Αιολικά Πάρκα – με Α/Γ. των 90 και 100 μέτρων ύψους – θα μπορούσε κάλλιστα να σημαίνει Μικρές Ανεμογεννήτριες σε κάθε τουριστικό συγκρότημα , εξοχική κατοικία και παραγωγική- μεταποιητική μονάδα. Θα μπορούσε επίσης να σημαίνει Μικρά και Μεσαία Φωτοβολταϊκά , Υποβρύχιες κυματο-γεννήτριες , Σύγχρονες Ανεμογεννήτριες κατακόρυφου άξονα σε κελύφη παλαιότατων πετρόκτιστων ανεμόμυλων. Τέλος θα μπορούσε να υλοποιείται διαφορετικά η Παραγωγή από Α.Π.Ε. σε Τοπικό επίπεδο, με Χωροθέτηση και Προγραμματισμό των αυτόχθονων κατοίκων – μέσω των Ενεργειακών Κοινοτήτων (νομοθετημένων από το 2018) – που όντας οι Διαχειριστές των Ενεργειακών Εγκαταστάσεων στον ίδιο τους τον τόπο, θα νέμονται τα λογικά Ωφέλη ενώ θα αποτρέπουν τις μεγεθυντικές Παρεκκλίσεις και τον “βιασμό¨του γνώριμου σε αυτούς Φυσικού Τοπίου.