Dose vale neku di derku ka do shih tou nxi? ή ένα μικρό αφιέρωμα στο μουσικό βιβλίο για τους χορούς των Αρβανιτών της Άνδρου
Λαογραφική, μουσικολογική και ιστορική προσέγγιση της λαϊκής μούσας των Αρβανιτών Άνδρου.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί αντικείμενο μακροχρόνιας και πολυδάπανης διατριβής του συγγραφέως Αναστασίου Ι. Κυριακίδη, και αφορά την διαχρονική μουσική παράδοση των Αρβανιτών της Άνδρου. ‘’Αν δεν συντηρηθεί η μνήμη χάνεται η θυσία των προγόνων μας, ο πολιτισμός μας, η ιστορία μας’’.
Ένας από τους πιο πολεμικούς λαούς αναπτύχθηκε στην περιοχή της Ιλλυρίας, εκεί που κυριάρχησε η Ρωμαϊκή και Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο λαός αυτός του δίγλωσσου Ελληνισμού αποτελούσε αίνιγμα για τους εθνολόγους. Δεν είχε γραπτή γλώσσα παρά μόνο προφορική. Η μεγαλύτερη αρχαία Ελληνική πόλη της περιοχής ήταν το Άρβανον και προέρχεται από το αρχαίο Άρβων ή Αρβών (Άννα Κομνηνή).
Πέραν τούτων το βιβλίο αυτό αναφέρεται σε ένα από τα αρχαιότερα μουσικά όργανα της Ελλάδος, την σαμπούνα ή τσαμούντα, όπως αποκαλούν την τσαμπούνα οι Αρβανίτες του νησιού. Στην αρχαία Ελλάδα ονομαζόταν ‘’συμφωνία’’. Η σαμπούνα λοιπόν και το τουμπί, καθώς περιγράφεται και η τεχνική κατασκευής της τσαμούντας σε συνδυασμό με την τοπική ορολογία οριοθετούν το θέμα του βιβλίου.
Οι Αρβανίτες κυρίως εγκαταστάθηκαν στην νότια και νησιωτική Ελλάδα. Τα Αρβανίτικα εντάσσονται στα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια, ωστόσο παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες από τα υπόλοιπα δημοτικά τραγούδια: α. η διαφορετική γλώσσα, επιρρεάζει την εκφορά του λόγου, την μελωδική δομή των φράσεων, τον τονισμό, πολλάκις και το ρεπερτόριο και β. το μουσικό μέτρο. Χρησιμοποιούν κυρίως 8σύλλαβο τροχαϊκό σε πλήρη μορφή ή ελλειπτικό 7σύλλαβο ή με προανάκρουσμα, κυρίως το ‘’μοι’’ (9σύλλαβο).
Θέλοντας στην προσπάθειά μας να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα εξετάσαμε πρωτίστως το θέμα της ονοματοδοσίας των χορών. Έτσι, τέλος, μέσα από ένα σύστημα κανόνων, διακρίνουμε τους παρακάτω χορούς Αρβανιτών Άνδρου: α. Συρτός Υδρούσας, β. Συρτός κεντρικής Άνδρου, γ. Αγιοπετρίτικος και δ. Χασαπιά Βουρκωτής (!!! ίσως και όλης της κεντρικής Άνδρου, δηλ. Άρνη, Βουρκωτή και Κατακαλαίοι). Προσοχή! Αυτές είναι οι κατηγορίες με βάση την ρυθμολογία, την μορφολογία και την υφολογία των χορών.
Αναστάσιος Ι. Κυριακίδης Λαογράφος – Ερευνητής