Με αφορμή την ανασκαφή της Αμφίπολης
Του σκηνοθέτη Γιώργου Δάμπαση
Ο Μακεδονικός τάφος όπως πιθανόν θα είναι στην Αμφίπολη
Παρακολουθώντας με ζωηρό ενδιαφέρον τα δημοσιεύματα του Τύπου και τα τηλεοπτικά ρεπορτάζ για το μυστικό που κρύβει ο λόφος της Αμφίπολης με το Μακεδονικό Τάφο, θυμήθηκα την προσωπική μου εμπειρία για την ταινία που είχα κάνει πριν αρκετά χρόνια για τον τάφο του Φιλίππου στη Βεργίνα.
Η ανασκαφική επιτυχία του Μανώλη Ανδρόνικου δεν είχε αποτελέσει τότε δημοσιογραφικό σάλο όπως τώρα με την Αμφίπολη. Βασικά, το BBC είχε πάρει πρέφα εγκαίρως για τα μεγαλειώδες τότε αρχαιολογικό εύρημα και η κρατική τηλεόραση της ΕΡΤ είχε δείξει κάποια λακωνικά ρεπορτάζ. Το μέγεθος της Βεργίνας άργησε σχετικά να πάρει διαστάσεις μεγάλης δημοσιότητας, ίσως λόγω του ιδιόρρυθμου χαρακτήρα του ανασκαφέα. Τότε λοιπόν πήρα την απόφαση να κάνω ένα ολοκληρωμένο ντοκιμαντέρ με θέμα τα ευρήματα του ασύλητου εκείνου ταφικού μνημείου.
Αφού εξασφάλισα τις απαραίτητες άδειες από το Υπουργείο Πολιτισμού και αφού οργάνωσα ένα συνεργείο από εκλεκτούς συναδέλφους, ξεκίνησα για τον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας.
Εκεί, με περίμεναν διάφορες εκπλήξεις. Στην είσοδο της Βεργίνας μας σταμάτησε ο φύλακας:
-Πού πάτε, παιδιά; Για πού το βάλατε; Παρατήρησε με περισπούδαστο ύφος του «υπεύθυνου» της περιοχής.
– Είμαστε από την ΕΡΤ και έχουμε άδεια από το Υπουργείο Πολιτισμού(δείχνοντάς του το σχετικό έγγραφο με σφραγίδες και υπογραφές).
– Απαγορεύεται το γύρισμα, μας είπε, σηκωθείτε και φύγετε… Ο καθηγητής το ξέρει;
– Όχι, απαντήσαμε, αλλά έχουμε άδεια από το Υπουργείο.
-Δεν ξέρω κανένα Υπουργείο και τα τοιαύτα. Ο καθηγητής το ξέρει;
-Όχι, ψελλίσαμε, αλλά κάναμε τόσα χιλιόμετρα από την Αθήνα με το συνεργείο, δεν μπορούμε να γυρίσουμε άπρακτοι στο Σταθμό. Τουλάχιστον μπορούμε να μιλήσουμε με τον κύριο Ανδρόνικο;
-Μιλήστε του στο τηλέφωνο και αν συμφωνεί για το γύρισμα έχει καλώς.
Πήρα τηλέφωνο τότε τον αείμνηστο Μανώλη Ανδρόνικο. Στη γραμμή φαινόταν εξαγριωμένος.
-Ποιος σας είπε να έρθετε στη Βεργίνα χωρίς να έχετε συνεννοηθεί μαζί μου; Μαζέψτε τα κα φύγετε αμέσως.
Η τηλεοπτική εκστρατεία κινδύνευε να εξελιχθεί σε φιάσκο. Τότε πήρα το θάρρος και είπα στον Ανδρόνικο:
-Κύριε Καθηγητά έχετε δίκιο, προασπίζεσθε ένα σημαντικό πνευματικό σας έργο. Σύμφωνοι. Αλλά και εμείς με την άδεια του Υπουργείου ήρθαμε εδώ. Σας προτείνω κάτι και αν συμφωνείτε θα βρούμε ίσως μια λύση. Επιτρέψτε μας λοιπόν να κάνω τα γυρίσματα, να πάω πίσω στην Αθήνα, να μοντάρω το υλικό και ένα αντίγραφο της ταινίας να το στείλω στο πανεπιστήμιο. Εάν δε σας αρέσει η ταινία, κάψτε την. Πετάξτε την στα σκουπίδια κι εγώ αναλαμβάνω την ευθύνη να μη μεταδοθεί ποτέ από την ΕΡΤ. Τι λέτε λοιπόν;
– Καλά, απάντησε με δισταγμούς ο Ανδρόνικος, συμφωνώ και πείτε στο φύλακα να σας αφήσει να κάνετε τα γυρίσματα που θέλετε.
Πήραμε μια ανάσα στην επίλυση του προβλήματος και αρχίσαμε τις μαγνητοσκοπήσεις. Κάποια στιγμή ο κάμεραμαν κατέβηκε στο βάθος μιας ανασκαφής όπου υπήρχε η γνωστή τοιχογραφία του Πλούτωνα που αρπάζει την Περσεφόνη. Τότε ο φύλακας με πλησίασε και μού είπε φιλικά:
-Μα εσείς κύριε Δάμπαση δε θα μπείτε στον τάφο;
Κάτι ξόρκια είπα από μέσα μου και κατέβηκα στον τάφο του Πλούτωνα αποκτώντας εμμέσως μια εμπειρία πώς είναι ή πώς θα είναι η μετάβαση της ύπαρξής μου στον Άδη. Αφού σαρώσαμε στην κυριολεξία όλον τον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας, μαζέψαμε τα μπαγκάζια μας και γυρίσαμε πίσω στην Αθήνα για την τεχνική επεξεργασία του πολύτιμου αρχαιολογικού υλικού. Τότε είχα μια φαεινή ιδέα. Ζήτησα από τον σκιτσογράφο Σπύρο Ορνεράκη να μού κάνει σε computer animation την αναπαράσταση της δολοφονίας του Φιλίππου από τον Παυσανία όπως την είχε λεπτομερώς περιγράψει ο καθηγητής Ανδρόνικος. Έγινε το computer animation και το ενέταξα στο τελικό μοντάζ. Έκανα κι ένα αντίγραφο και το έστειλα στον καθηγητή. Περίμενα με περιέργεια τις αντιδράσεις του. Πέρασε μια βδομάδα, πέρασε ένας μήνας και καμιά είδηση από τον Ανδρόνικο. Είχα αρχίσει να ανησυχώ. Με είχαν ζώσει τα φίδια. «Να δεις, έλεγα, που ο Ανδρόνικος θα έχει γίνει τούρκος βλέποντας σαν σε κόμικς τη δολοφονία του Φιλίππου». Κάποια μέρα ένας φίλος μου δημοσιογράφος από τη Θεσσαλονίκη, ο Χριστοδούλου, μού λέει:
-Βρε συ, σε ψάχνει συνεχώς ο Ανδρόνικος και δεν έχει το τηλέφωνό σου… Πάρ’ τον που σε θέλει επειγόντως.
-Ωχ, σκέφτηκα, θα τον πάρω και θα μού πει πως έριξε την ταινία μου για τη Βεργίνα στη φωτιά.
Τον παίρνω στο τηλέφωνο σα βρεγμένη γάτα περιμένοντας να ακούσω τον εξάψαλμο. Και τότε έπεσα στην κυριολεξία από τα σύννεφα.
-Συγχαρητήρια κύριε Δάμπαση για την ταινία σας… Και τι καλή ιδέα η εικονογράφηση της δολοφονίας του Φιλίππου.
Η ταινία αυτή ύστερα από την ενθουσιώδη επιδοκιμασία του Μανώλη Ανδρόνικου μεταδόθηκε από την ΕΡΤ και βρίσκεται, ευτυχώς, στο αρχείο της ΝΕΡΙΤ.
Τώρα, γίνονται συζητήσεις με την κρατική τηλεόραση να κάνω το ντοκιμαντέρ της Αμφίπολης. Δεν ξέρω τελικά τι θα γίνει. Αλλά ελπίζω αυτή τη φορά να μη βρεθεί κανένας άλλος φύλακας να μού πει ψιθυριστά στο αυτί:
-Κύριε Δάμπαση δεν θα μπείτε καμιά φορά επιτέλους στον τάφο;