Της Φραντζέσκας Φλωράτου
Έκπληξη προκάλεσαν οι καταστροφές από βανδαλισμούς που σημειώθηκαν στην Άνδρο. Ιδιαίτερα αυτές που αφορούσαν την οικία του Θεόφιλου Καίρη. Είχε ανακαινιστεί πρόσφατα το 2005 από το Σύνδεσμο Ανδρίων Πειραιώς.
Για όσους δε θυμούνται ποιος είναι ο Θεόφιλος Καίρης, ανήκει στους κύριους φορείς του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Ξεκίνησε από ένα νησί των Κυκλάδων, την Άνδρο. Φοίτησε σε σχολείο της πατρίδας του και κατόπιν –με τη βοήθεια εύπορων συμπατριωτών του- σε άλλες σχολές τις Ελλάδας και του εξωτερικού. Όταν έγινε μοναχός ονομάστηκε Θεόφιλος. Πνεύμα ανήσυχο, με κλίση στα γράμματα, μορφώθηκε και δίδαξε στην ονομαστή Ευαγγελική σχολή της Σμύρνης κι έπειτα στην σχολή των Κυδωνιών. Λέγεται πως είχε χαρακτηριστική ευγλωττία και πειστικότητα στην διδασκαλία του. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και ύψωσε πρώτος, στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Άνδρο τη σημαία της επανάστασης. Είχε κερδίσει τόσο σεβασμό από τη συμμετοχή του στον Αγώνα, ώστε ομόφωνα ορίστηκε σ’ αυτόν να προσφωνήσει τον Καποδίστρια, που ήρθε ως κυβερνήτης το 1828 στην Ελλάδα. Μάλιστα, λέγεται πως ο λόγος του κατέπληξε όσους τον παρακολούθησαν. Σκοπός του όμως, φαίνεται πως ήταν πάντα η ίδρυση σχολής στην Άνδρο. Έτσι μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, εκείνος έφυγε από την πατρίδα του σε χώρες της Ευρώπης, για να συγκεντρώσει όσα θα χρειαζόταν για να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα. Η σχολή, άρχισε να λειτουργεί το 1836, ονομαζόμενη ‘Ορφανοτροφείο’. Για να μορφωθούν εκεί τα ορφανά όσων έπεσαν στον Αγώνα. Το ‘Ορφανοτροφείο’ λειτούργησε έως το 1839. Στη διάρκεια της λειτουργίας της, η σχολή κατάφερε να ξεπεράσει τη Σχολή των Κυδωνιών, όπως αυτή λειτουργούσε πριν από την επανάσταση. Σ’ ένα μικρό νησί όπως αυτό της Άνδρου, είχε δημιουργηθεί ένα μεγάλο πνευματικό κέντρο της νεότερης Ελλάδας. Έτσι έμεινε στην ιστορία. Ως μια λαμπρή σχολή. Το μεγαλείο της ανυψώθηκε γρήγορα. Γρήγορα όμως ήρθε και η φθίνουσα πορεία της. Λέγεται πως ο Καίρης είχε προσπαθήσει να μυήσει τους μαθητές του σε μια νέα θρησκεία, η οποία είχε την ονομασία «θεοσέβεια». Δίδασκε πράγματα που έρχονταν σε σύγκρουση με τη χριστιανική διδασκαλία και είχε εισάγει ημερολόγιο διαφορετικό από το χριστιανικό. Η δράση αυτή έφερε ταραχή στους χριστιανικούς κύκλους της εκκλησίας, και η Ιερά Σύνοδος ζήτησε από τον Καίρη να ομολογήσει τη χριστιανική του πίστη. Εκείνος αρνήθηκε και ως κατάληξη είχε την καθαίρεσή του και την εξορία του σ’ ένα μοναστήρι της Σκιάθου κι έπειτα στη Θήρα. Αργότερα έφυγε για το Λονδίνο όπου και άρχισε πάλι να διδάσκει, για να επιστρέψει λίγο αργότερα, όταν ψηφίστηκε το «Σύνταγμα της Ελλάδος», οπότε και καθιερώθηκε η ελευθερία της συνείδησης. Όμως, λίγο καιρό μετά την επιστροφή του ακολούθησε η παραπομπή του σε δίκη. Αφορμή στάθηκε ότι κάποιοι μαθητές του έκαναν προσηλυτισμό. Κατά την ανακριτική διαδικασία καμιά κατηγορία δεν απέδειξε κάτι ικανό ώστε να κριθεί ένοχος. Ωστόσο, καταδικάστηκε σε δύο χρόνια φυλάκιση. Άρρωστος πια ο Θεόφιλος Καίρης, δεν μπόρεσε να αντέξει και λίγο μετά πέθανε στη φυλακή. Η ειρωνεία είναι πως μόλις δέκα μέρες μετά το θάνατό του αναιρέθηκαν οι κατηγορίες του δικαστηρίου, σύμφωνα με απόφαση του Άρειου Πάγου. Αυτή είναι η ιστορία του μεγάλου λόγιου και σοφού που γεννήθηκε στην Άνδρο. Μορφώθηκε, αλλά δε σταμάτησε ποτέ να κρατά άσβεστη τη δίψα του για μάθηση, κι έδωσε το παρόν στον Αγώνα του Γένους για τη λευτεριά της πατρίδας του. Έπειτα από όλη αυτή τη διαδρομή του, γύρισε στην πατρίδα του Άνδρο. Για να μοιραστεί κι εκεί τη γνώση του. Ένας άνθρωπος που ξεκίνησε από αυτό το μικρό νησιώτικο σπιτάκι – που λίγο καιρό πριν κάποιοι βανδάλισαν – έφτασε να προσφέρει τεράστιο έργο και να γίνει μια ισχυρή μορφή του νεότερου ελληνισμού. Γι’ άλλη μια φορά αυτό που διαπιστώνει κανείς είναι πως οι σημαντικοί άνθρωποι, δεν βρίσκονται πάντα μέσα στα σπουδαία και τα εντυπωσιακά. Αυτό το μικρό σπιτάκι φιλοξένησε ένα μεγάλο και ανήσυχο πνεύμα. Όποια κι αν είναι η στάση μας απέναντι σε όσα δίδασκε ο Θεόφιλος Καίρης, αλλά και στη γενικότερη διαδρομή του, όλοι οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι αποτέλεσε κομμάτι της ιστορίας μας. Μια σημαντική μορφή, που δε μπορεί να σβηστεί από τις γραμμές της ιστορίας μας. Η Άνδρος έχει προσφέρει πολλές σημαντικές προσωπικότητες. Ανθρώπους των γραμμάτων, των τεχνών, της ναυτιλίας, του εμπορίου, της πολιτικής, που ο καθένας άφησε το σημάδι του στην ιστορία. Κι είναι λυπηρό, σήμερα που η γνώση προσφέρεται δωρεάν, αντί να δημιουργούνται άνθρωποι με αξίες, ιδανικά και σεβασμό στην ιστορία, να βλέπουμε τέτοιες καταστροφικές συμπεριφορές.
