Του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΥ
Δικηγόρου ε.τ.
Όλοι μας γνωρίζομε πώς στα νησιά μας πολλοί ασχολούνται είτε επαγγελματικά είτε ερασιτεχνικά με το ψάρεμα.
Οι μεν επαγγελματίες ψαρεύουν κυρίως με τα δίχτυα, παραγάδια, τράτες, ανεμότρατες, καθετές, τσαπαρί και άλλα επαγγελματικά εργαλεία οι δε ερασιτέχνες με ψαροτούφεκο κιούρτους, καθετές, πεταχτάρια, τσαπαρί και άλλα μικροεργαλεία που διαθέτει η αγορά. Είναι αλήθεια πως τα σημερινά εργαλεία συγκρινόμενα, κατά πολύ υπερέχουν των παλαιών σαν κατασκευή και σαν ιδέα. Και τα ψάρια σήμερα έχουν προσαρμοσθεί και ψάχνουν να βρουν κάτι καινούργιο είτε σαν δόλωμα, είτε και σαν ιδέα. Δίχτυα καλοφτιαγμένα από σχεδόν αόρατες συνθετικές ύλες, παραγάδια αρματωμένα με παράμαλλα άριστης αντοχής και ατσάλινα αγκίστρια και μεσηνέζες, σχεδόν αόρατες, με νέα και φρέσκα φυσικά ή χημικά, ντόπια ή εισαγόμενα, δολώματα.
Το ψαροτούφεκο είναι είδος ψαρέματος που πριν πολλά χρόνια χρησιμοποιείτο με άλλη μορφή κατασκευής. Το γνωρίσαμε τελειοποιημένο από τους κατασκευαστές κυρίως της Γαλλίας, Ιταλίας, Ιαπωνίας, Πορτογαλίας, Ισπανίας, Ελλάδος, καθώς επίσης αεροβόλα Ευρωπαϊκών εργοστασίων. Επίσης είχαν κυκλοφορήσει ψαροτούφεκα με λάστιχα ή με σούστα, αρκετά ευθύβολα και με ικανοποιητικό βεληνεκές. Αντικατάστησε το ψάρεμα με καμάκι που και σήμερα το χρησιμοποιούν σε πολύ μικρότερη κλίμακα επαγγελματίες και ερασιτέχνες.
Εμένα προσωπικά με ενθουσιάζουν και συνεχίζω μέχρι σήμερα όλα τα άλλα είδη ερασιτεχνικού ψαρέματος, αλλά το ψαροτούφεκο ήταν το πολυαγαπημένο μου σπορ, που τώρα λόγω ηλικίας το εγκατέλειψα. Είναι αλήθεια πως την εποχή εκείνη υπήρχαν ψάρια και μέχρι τα 10 μ με ελεύθερη κατάδυση (όσο κρατούσε η αναπνοή) μπορούσες να κτυπήσεις αξιόλογα ψάρια (ροφούς, σφυρίδες, στείρες, σαργούς, κεφάλους, μυλοκόπια, σκάρους, μελανούρια κ.ά.). Ενώ σήμερα αποδοτικό ψάρεμα γίνεται από 10μ και άνω. Αυτά βεβαίως για τους νεότερους, που διαθέτουν νιάτα και ικανότητες.
Το βραδινό ψάρεμα με ψαροτούφεκο αυστηρά απαγορευόταν όπως και σήμερα. Πολλές ήταν οι φορές που το Λιμενικό έκανε και βραδινές περιπολίες για να διαπιστώσει τυχόν παραβάσεις και να συλλάβει τους παραβάτες, κατάσχοντας τα εργαλεία, το σκάφος και το αλίευμα τους και την σύλληψη των παραβατών κατά τις προβλεπόμενες νόμιμες διαδικασίες και την αυστηρή τιμωρία τους.
Δυστυχώς και σήμερα οι αδίστακτοι και ασυνείδητοι αυτοί παραβάτες συνεχίζουν την παρανομία με τα υπερσύγχρονα πλέον εργαλεία που διαθέτει η αγορά, περιφρονούν τον Νόμο και καταστρέφουν τον ενάλιο πλούτο. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι ασυνείδητοι και παράνομοι αυτοί «Ψαράδες» τολμούν να χρησιμοποιούν παράνομα μέσα (δυναμίτη, φούμο, χλωρίνη, εκτυφλωτικούς φακούς κ.λπ.) προκειμένου να εξασφαλίσουν το παράνομο κέρδος τους. Είναι τόσο αδίστακτοι και πολλές φορές προκλητικοί και επιθετικοί στα Όργανα της τάξεως που όταν τους συλλαμβάνουν προσπαθούν να δικαιολογήσουν τη παρανομία τους με ανύπαρκτα και αστήρικτα επιχειρήματα προσπαθώντας να αποσπάσουν τον οίκτο και την επιείκεια των Οργάνων, τολμούν να δυναμιτίζουν ακόμα και με το φως της ημέρας σημεία που βρίσκονται κοντά σε ακτές ή και κοντά σε βάρκες που ψαρεύουν ή και κοντά σε ανυποψίαστους κολυμβητές ή ζωή των οποίων κινδυνεύει από το ωστικό κύμα που προέρχεται από τη θαλάσσια έκρηξη. Είναι γνωστό πως όταν δυναμιτίζεται ένα μέρος ο βυθός του, για αρκετό χρονικό διάστημα, παραμένει «νεκρός» χωρίς να κυκλοφορεί ο παραμικρός ζών οργανισμός. Δικαιολογημένα τους αποκαλούν «Φονιάδες του βυθού».
Όταν το καλοκαίρι φυσούσε μανιασμένα και η βάρκα μας ήταν αδύνατο να μετακινηθεί και να προσφέρει τις υπηρεσίες της, διαλέγαμε την νότια πλευρά του νησιού όπου η θάλασσα ήταν προσιτή και ήρεμη.
Για να φθάσομε όμως στα μέρη αυτά χωρίς αυτοκίνητο με πλήρη εξάρτηση (όπλα, στολή, βαρίδια, νερό κ.λπ.) έπρεπε να ακολουθήσομε δύσβατα μονοπάτια και η πορεία μας δύο και πλέον ωρών, ήταν πολύ κουραστική. Όμως η ταλαιπωρία που δοκιμάζαμε πολύ μας ικανοποιούσε όταν είχαμε μια καλή ψαριά.
Το μελτέμι στην Άνδρο, όπως και σ΄ άλλα κυκλαδίτικα νησιά με βορειοανατολικό προσανατολισμό μπορεί να διαρκέσει και πλέον των 15 – 20 ημερών.
Οι πρόγονοί μας δεν είχαν εργαλεία για να μετρήσουν την ισχύ και την ένταση του ανέμου. Ούτε υπήρχε δελτίο προγνώσεως καιρού. Αντ’ αυτών παρατηρούσαν τη «στίλβη» (λάμψη) των άστρων, το χρώμα του φεγγαριού, τα σύννεφα στον ορίζοντα καθώς επίσης τη συμπεριφορά των ζώων και τα «μερομήνια». Δεν ήξεραν τα «Μποφόρ». Είχαν όμως άλλο τρόπο μέτρησης : Όταν ο άνεμος φυσούσε δυνατά και ασταμάτητα και από την ορμή του κτυπούσαν οι καμπάνες τον αποκαλούσαν «ΚΑΜΠΑΝΑΤΟ» δηλαδή το σημερινό από την ΕΜΥ «απαγορευτικό». Όταν φυσούσε με μικρότερη ένταση και έριχνε τις καρέκλες των καφενείων στο πάτωμα, ή τις μετακινούσε τον έλεγαν «ΚΑΡΕΚΛΑΤΟ». Όταν στο δρόμο είχαν συγκεντρωθεί σκουπίδια υπαίθρου και τα μετακινούσε τον ονόμαζαν «ΣΚΟΥΠΙΔΙΑΡΗ». Με αυτό τον καιρό τα μικρά πλεούμενα μπορούσαν να σαλπάρουν στο πέλαγος, όταν δε οι άνεμοι σταματούσαν εντελώς τον αποκαλούσαν «ΛΑΔΙ».
Η θάλασσα όμως επιφυλάσσει καλές και κακές στιγμές.
Οι καλές στιγμές της στο σπορ αυτό ήταν οι αποδοτικές ψαριές με διάφορα είδη ψαριών που προοριζόταν άλλα για ψαρόσουπα ή κακαβιά, άλλα για ψήσιμο στη σχάρα, ή τηγανιτά ή μαγειρευτά. Η επάνοδός μας στη βάση μας «σώοι και αβλαβείς» ήταν η πιο μεγάλη ικανοποίηση.
Υπήρχαν όμως και οι κακές στιγμές που πολλές φορές μας είχαν ταλαιπωρήσει, ιδιαίτερα από την αστάθεια του καιρού και τα ξαφνικά μπουρίνια μέσα στο κατακαλόκαιρο πού πολλές φορές ήταν τοπικά και δεν είχαν προβλεφθεί από την ΕΜΥ.
Ενδεικτικά θα διηγηθώ ένα περιστατικό πού με μεγάλη αγωνία το ζήσαμε και με την ψυχραιμία μας και τις στοιχειώδεις γνώσεις ναυτοσύνης που έχομε για την αντιμετώπιση τέτοιων έκτακτων περιστατικών το ξεπεράσαμε ευτυχώς χωρίς απρόβλεπτες συνέπειες.
Ένα πρωινό του Αυγούστου 1970 ξεκινήσαμε με γαλήνια και ήρεμη θάλασσα προς τη μεριά της Τήνου, νότια της Άνδρου.
Στη βάρκα είμαστε τρία άτομα, εγώ, η γυναίκα μου και ο κουμπάρος μας Άγουστής (Τάκης) Τζιώτης, εν ενεργεία τότε καθηγητής Μαθηματικών σε διάφορα Γυμνάσια και Λύκεια περιφερείας και Αθηνών. Ε θήτευσε μάλιστα και στο Γυμνάσιο Άνδρου, όπως και στο Πειραματικό Λύκειο Αθηνών Α΄ Πλάκας, ως Λυκειάρχης, απ’ όπου και συνταξιοδοτήθηκε.
Αφού λοιπόν ψαρέψαμε από το πρωί̈ μέχρι αργά το μεσημέρι κοντά στο Στενό μεταξύ Άνδρου – Τήνου με μια θάλασσα ήρεμη και γαλήνια, ξαφνικά η φουνταρισμένη βάρκα μας στριφογύριζε σε όλα τα σημεία του ορίζοντα.
Η γυναίκα μου που ήταν μόνη στη βάρκα παρατήρησε το φαινόμενο αυτό και αμέσως μας ενημέρωσε. Εγώ στο μεταξύ είχα κτυπήσει μια σφυρίδα που είχε βραχώσει και προσπαθούσα να τη βγάλω. Στο μεταξύ από το βαθύ πέλαγος ερχόταν μια βοή που προερχόταν από τον κυματισμό της βωβής θάλασσας. Γρήγορα κατάφερα την βραχοαποκόλησή της, ανέβηκα αμέσως στη βάρκα. Ο κάθε ένας έλαβε τη θέση του, εγώ στο τιμόνι της μηχανής και οι άλλοι δύο σε κατάλληλη θέση ώστε να αδειάζουν τα νερά που ενδεχομένως θα έμπαιναν στη βάρκα.
Ξεκινήσαμε με μεγάλες επιφυλάξεις, μήπως ο καιρός δεν μας έπαιρνε να συνεχίσουμε την επιστροφή μας. Τα κινητά τότε τηλέφωνα δεν υπήρχαν στην αγορά τόσο διαδεδομένα, όπως σήμερα, αλλά και αν ακόμα κυκλοφορούσαν δεν ήταν σε όλους προσιτά, λόγω υψηλού κόστους.
Αν λοιπόν διανυκτερεύαμε σε καμμιά ήσυχη και υπήνεμη ακτή οι δικοί μας θα ανησυχούσαν. Έπρεπε να επιλέξουμε : Ή την συνέχιση της πορείας μας ή την διακοπή της. Ευτυχώς που αντιμετωπίζαμε μόνο το κύμα, γιατί ο αέρας δεν είχε ακόμα φρεσκάρει. Σιγά-σιγά καβατζάραμε τους κάβους με όσο το δυνατό μικρή ταχύτητα για να μη κοντράρομε στο κύμα. Ενώ το πρωινό μας ταξίδι κάλυψε την ίδια απόσταση με την ήρεμη θάλασσα σε 1 ½ ώρα, η επιστροφή μας κάλυψε τις 3 ½ ώρες. Ο δύσκολος και επικίνδυνος κάβος με τα πολλά ρεύματα και τους απότομους και κοφτερούς βράχους ήταν για εμάς ο εφιάλτης. Ήταν ο κάβος του «Κάτω κόσμος», όπως αναφέρεται στους θαλάσσιους χάρτες ή «Κάβος του Οργίνου» όπως τον αποκαλούν οι ντόπιοι.
Σιγά-σιγά με σφιγμένη την ανάσα τον πλησιάσαμε, και κατορθώσαμε να τον περάσουμε, υπολογίζοντας το αντιμάμαλο που δημιουργούσε ο κυματισμός. Το ευτύχημα ήταν πως η εξωλέμβια μηχανή μας είχε συνεχή λειτουργία. Αν έσβηνε από έλλειψη καυσίμων ή από τυχόν μηχανική βλάβη η βάρκα μας θα ήταν στο έλεος του Θεού και των κυμάτων και θα συντριβόταν μαζί με το πλήρωμά της στους κοφτερούς και απότομους βράχους.
Στην βάρκα, για λόγους ασφαλείας, σε τέτοιες έκτακτες περιπτώσεις πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον μια ρεζέρβα άγκυρα, που είναι το φρένο της, με αρκετά μέτρα από καινούργιο ενισχυμένο σχοινί. Επάρκεια καυσίμων απαραίτητη και εφ΄ όσον ο χώρος επιτρέπει μια δεύτερη εξωλέμβια με βοηθητικά κουπιά. Έτσι νοιώθεις πολύ ασφαλής αν βρεθείς σε ακραία καιρικά φαινόμενα.
Αφού λοιπόν τα καταφέραμε και ξεπεράσαμε όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε κάναμε το σταυρό μας στον Άγιο Νικόλαο και στον Άγιο Ιωάννη τον βαπτιστή που την επόμενη 29 Αυγούστου 1970 εορταζόταν η μνήμη του.
Ευτυχώς πού είμαστε ιδιαίτερα ψύχραιμοι. Ο μεν Τάκης Τζιώτης έμπειρος σε τέτοια δύσκολα ταξίδια, η δε γυναίκα μου απέδειξε έμπρακτα πώς αντέχει σε τέτοιου είδους «επικίνδυνες αποστολές». Είχαν και οι δύο τους εναλλάξ την απομάκρυνση των εισερχομένων κυμάτων στη βάρκα μας. Όσο για μένα εκτός από την άδεια οδήγησης ταχυπλόου σκάφους, κατέχω και γνώσεις στοιχειώδους ναυτοσύνης, απαραίτητες για μια ασφαλή πλεύση.
Το «πιστεύω μας» και το έμβλημά μας, που τόσο αυστηρά τηρούσαμε και εφαρμόζαμε είναι πως η θάλασσα θέλει «σεβασμό» και «γνώση» όχι όμως φόβο!
