Ας συνεχίσουμε για τον κορωνοϊό. Με αυτό τον τίτλο συνεχίζει και η “Ανδριακή” την έγκυρη ενημέρωση για τον εφιάλτη της εποχής μας, με το άρθρο του επιστημονικού μας συνεργάτη ιατρού κ. Γιαλούρη.
Κορωνοϊού συνέχεια
Του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΓΙΑΛΟΥΡΗ, Παθολόγου-Διαβητολόγου,
Συνεργάτη του νοσοκομείου Metropolitan General.
Στο προηγούμενο φύλλο της έντυπης «Ανδριακής» κάναμε μια σύντομη επισκόπηση της πορείας της πανδημίας από τον νέο κορωνοϊό και των μέτρων προστασίας από αυτόν. Σήμερα μπορούμε να συνεχίσουμε καθώς το θέμα παραμένει -δυστυχώς- εξαιρετικά επίκαιρο.
Όλοι μας ζούμε με το φόβο μήπως κολλήσουμε τον ιό. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Ο βασικός τρόπος είναι ένας αριθμός κορωνοϊών να έρθει σε επαφή με τους βλεννογόνους (δηλαδή τις μεμβράνες που καλύπτουν εσωτερικά) του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος μας, δηλαδή της μύτης, του στόματος και του φάρυγγα ή τους επιπεφυκότες των ματιών. Η κλασική περίπτωση είναι αν κάποιος που έχει ήδη προσβληθεί από τον ιό, εκτινάξει σταγονίδια από ρινικές εκκρίσεις ή σάλιο (που μπορεί να περιέχουν αρκετούς ιούς) προς την κατεύθυνση μας και αυτά τα σταγονίδια περάσουν στη μύτη, στα μάτια ή στο στόμα μας. Η εκτίναξη αυτή των σταγονιδίων μπορεί να γίνει με την εκπνοή του αέρα, την ομιλία, το τραγούδι, το βήχα ή το φτάρνισμα. Όσο προχωρούμε σε αυτή τη σειρά ενεργειών, τόσο μεγαλώνει και η απόσταση που μπορούν να εκτιναχθούν τα σταγονίδια. Υπολογίζεται ότι μπορεί να φθάσει τα 1-2 μέτρα. Άρα μια απόσταση 2 μέτρων και άνω ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο να παραλάβουμε τα μολυσματικά σταγονίδια. Φυσικά αυτά συνεχίζουν να αιωρούνται στα αέρα για κάποιο χρονικό διάστημα που μπορεί να φθάνει τις 3 ώρες, αλλά όσο περνάει η ώρα διασκορπίζονται σε μικρότερα τμήματα και ο αριθμός ιών που περιέχουν μειώνεται. Ο κίνδυνος να εισπνεύσουμε τέτοια σταγονίδια είναι ψηλότερος σε κλειστούς χώρους, ενώ μειώνεται σημαντικά σε ανοικτούς -ιδιαίτερα αν, όπως συμβαίνει συνήθως στην Άνδρο, υπάρχει ρεύμα αέρα που τα διασκορπίζει σε μεγαλύτερη έκταση και ουσιαστικά τα εξουδετερώνει.
Η μάσκα, που πρέπει να φοράμε στους κλειστούς χώρους, θα συγκρατήσει αυτά τα σταγονίδια στην εξωτερική της επιφάνεια και άρα δεν θα επιτρέψει να προχωρήσουν στη μύτη ή το στόμα μας, εφόσον τα έχουμε σωστά καλυμμένα. Αν βέβαια κάνουμε το λάθος να ακουμπήσουμε με τα χέρια αυτή την εξωτερική επιφάνεια, τότε θα μεταφέρουμε τα υπολείμματα αυτών των σταγονιδίων με ότι ιούς περιέχουν στα χέρια μας και αν στη συνέχεια φέρουμε τα χέρια μας στα μάτια, τη μύτη ή το στόμα, θα προσφέρουμε μια εξαιρετική ευκαιρία στον ιό να μας επισκεφθεί. Αν τα σταγονίδια πέσουν πάνω σε κάποιο αντικείμενο, ο ιός μπορεί να επιβιώσει εκεί από λίγες ώρες μέχρι μερικές ημέρες. Περισσότερη αντοχή δείχνει πάνω στα πλαστικά ή το ανοξείδωτο ατσάλι.
Για πόσον καιρό ο άνθρωπος που έχει στο σώμα του τον ιό μπορεί να τον εκπέμπει προς το περιβάλλον με τα σταγονίδιά του; Φαίνεται ότι αυτό ξεκινά 1-2 ημέρες πριν εμφανιστούν οποιαδήποτε συμπτώματα και συνεχίζεται για διάστημα 7-14 ημερών. Πολλοί ασθενείς δεν εμφανίζουν καθόλου συμπτώματα. Θεωρούμε ότι και αυτοί μπορεί να μεταδίδουν για κάποιες μέρες τον ιό, αλλά μάλλον λιγότερες από τους άλλους.
Μολονότι είχε αρχικά συζητηθεί ευρέως το θέμα, οι τελευταίες ενδείξεις δεν δείχνουν σοβαρό κίνδυνο να προσβληθεί κανείς από τον ιό μέσω των τροφών, του πόσιμου νερού ή τσιμπήματος από έντομα.
Και ας περάσουμε στο τι ελπίζουμε για το μέλλον. Πώς θα μπορέσουμε να απαλλαγούμε κάποτε από τον ιό; Σε αυτό το ερώτημα υπάρχουν τέσσερις πιθανές απαντήσεις:
- Να προσβληθούμε από τον ιό όσο το δυνατόν περισσότερα άτομα και έτσι να αποκτήσουμε ανοσία ώστε να μην κινδυνεύουμε στο μέλλον. Αν αυτό αφορά μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, η διασπορά του ιού θα περιοριστεί σημαντικά και μπορεί να σταματήσει σχεδόν εντελώς. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται ανοσία αγέλης και έχει συμβεί στο παρελθόν με πολλά λοιμώδη νοσήματα που με αυτό τον τρόπο αυτοπεριορίζονταν σε εποχές που δεν υπήρχαν άλλες δυνατότητες αντιμετώπισης τους. Ο τρόπος αυτός έχει δύο βασικά μειονεκτήματα: α. συνεπάγεται ότι μέχρι να φθάσουμε σε αυτό το σημείο θα αρρωστήσουν πολλοί άνθρωποι αρκετά σοβαρά και ένα σημαντικό μέρος τους θα πεθάνει. Άρα το τίμημα είναι πολύ υψηλό και δεν είναι ηθικό να το διακινδυνεύσουμε. β. δεν είναι μέχρι σήμερα γνωστό για πόσο διάστημα διαρκεί η ανοσία κατά του ιού και ποιο βαθμό προστασίας προσφέρει. Υπάρχουν ιοί (π.χ. της ιλαράς) όπου η ανοσία κρατάει για όλη μας τη ζωή και άλλοι όπου η διάρκειά της είναι σύντομη, μόλις λίγων μηνών (π.χ. της γρίπης ή οι άλλοι γνωστοί από παλιά κορωνοϊοί).
- Ο ιός μετά από ένα διάστημα να εξασθενήσει από μόνος του (ως συνέπεια κάποιων «ευνοϊκών» για μας μεταλλάξεών του ) και άρα να πάψει να είναι επικίνδυνος. Αυτό συνέβη πριν από μερικά χρόνια με ένα άλλο ιό που ονομάστηκε SARS. Φυσικά, μια τέτοια λύση θα ήταν ιδανική, αλλά δεν έχουμε κανένα λόγο να πιστεύουμε ότι είναι πιθανή.
- Να υπάρξει ένα φάρμακο που να εξουδετερώνει αποτελεσματικά τον ιό και να θεραπεύει τους ασθενείς που έχει προσβάλει. Τέτοιο φάρμακο μέχρι σήμερα δεν υπάρχει. Τα αντιβιοτικά, που τόσο μας έχουν βοηθήσει στον αγώνα κατά των βακτηριδίων, δε έχουν καμία δράση απέναντι στους ιούς που αποτελούν μια τελείως διαφορετική μορφή μικροοργανισμών. Δύο είναι κυρίως οι δυσκολίες με τους ιούς: α. είναι τόσο απλοί οργανισμοί που έχουν ελάχιστα σημεία όπου θα μπορούσε να παρέμβει κανείς για να τους βλάψει. β. βρίσκονται κλεισμένοι μέσα στα κύτταρα του σώματος μας, έτσι ώστε κάθε φάρμακο που μπορεί να τους βλάψει πρέπει να μπορεί να μπει στο δικό μας κύτταρο και ίσως να το καταστρέψει και αυτό. Πριν από μερικά χρόνια δεν διαθέταμε σχεδόν κανένα φάρμακο που να επηρεάζει τους ιούς. Τα τελευταία χρόνια -λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος για το AIDS που επίσης οφείλεται σε ιό- επινοήθηκαν κάποια φάρμακα που σκοτώνουν ιούς. Ορισμένα από αυτά δοκιμάστηκαν ήδη και για τον κορωνοϊό, αλλά τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα δεν επιτρέπουν ενθουσιασμό. Μια άλλη φαρμακευτική παρέμβαση , που φαίνεται να βοηθά σε μερικές περιπτώσεις, είναι με ουσίες που δεν σκοτώνουν τον ιό αλλά μειώνουν την υπερβολική αντίδραση της ανοσίας του οργανισμού. Πράγματι, έχει παρατηρηθεί ότι συχνά η επιδείνωση της κατάστασης του ασθενούς οφείλεται σε υπερβολική αντίδραση του οργανισμού. Φάρμακα όπως η χλωροκίνη, η κορτιζόνη ή η κολχικίνη μπορούν να περιορίσουν αυτή την υπερβολική αντίδραση και άρα να βοηθήσουν σε μερικές περιπτώσεις. Δεν αποτελούν όμως την οριστική λύση του προβλήματος.
- Να παρασκευασθεί εμβόλιο κατά του ιού. Η λύση αυτή φαίνεται μακροπρόθεσμα η πιο ρεαλιστική και ασφαλής. Τα εμβόλια μάς έχουν μέχρι σήμερα βοηθήσει να απαλλαγούμε από πολλές επικίνδυνες ασθένειες και σίγουρα αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες προόδους στην ιστορία της Ιατρικής. Όπως ξέρετε, πολλές σχετικές προσπάθειες γίνονται αυτό τον καιρό σε πολλά εργαστήρια. Κάποιοι θεωρούν ότι είναι κοντά στη λύση, όμως δεν μπορούμε και εδώ να αγνοήσουμε τα προβλήματα: α. ένα εμβόλιο οφείλει να είναι αρκετά αποτελεσματικό, δηλαδή να οδηγεί σε παραγωγή σημαντικού αριθμού αντισωμάτων στο μεγαλύτερο μέρος, αν όχι στο σύνολο όσων εμβολιασθούν. Εδώ υπάρχουν πολλές δυσκολίες,. Δεν έχουμε ακόμη πολύ ασφαλείς μεθόδους για να μετρούμε την ποσότητα των αντισωμάτων ούτε είμαστε σίγουροι ποια από αυτά που μπορούμε να ανιχνεύσουμε παρέχουν πράγματι προστασία κατά του ιού (όπως γνωρίζουμε από τον ιό της ηπατίτιδας Β, ο οργανισμός μας μπορεί να παράγει διάφορα αντισώματα εναντίον ενός ιού, αλλά μόνο μερικά μας προστατεύουν από αυτόν). β. κανείς δεν είναι ακόμη σε θέση να γνωρίζει για πόσο χρονικό διάστημα αυτά τα αντισώματα θα παρέχουν προστασία, άρα αν θα πρέπει και πότε να επαναλάβουμε τον εμβολιασμό. γ. δεν γνωρίζουμε ακόμη ποιες άλλες δυσμενείς επιδράσεις μπορεί να έχει το εμβόλιο στον ανθρώπινο οργανισμό. Για να απαντηθούν αυτά και άλλα ερωτήματα απαιτούνται εκτεταμένες, χρονοβόρες και δαπανηρές μελέτες. Άρα το εμβόλιο δεν είναι κάτι που μπορούμε να το περιμένουμε να μας έρθει κατά παραγγελία σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, π.χ. πριν τη γενικά αναμενόμενη έξαρση του ιού καθώς θα ψυχραίνει ο καιρός από τον Νοέμβριο και μετά.
Αυτά μπορούμε να πούμε προς το παρόν. Μην εκπλαγείτε αν μέχρι το επόμενο φύλλο της «Ανδριακής», κάποια από αυτά που γράφονται εδώ έχουν ήδη αλλάξει. Οι απόψεις μας για τον κορωνοϊό μεταβάλλονται συνεχώς, καθώς νέες γνώσεις προστίθενται και άλλες αναθεωρούνται. Ας περιοριστούμε λοιπόν εδώ να ευχηθούμε για όλους καλό και δίχως δυσάρεστες εξελίξεις χειμώνα.