Ευχαριστώ τον κ. Σπυρόπουλο Παναγιώτη για την άψογη οργάνωση των τριών ναυτιλιακών συνεδρίων τις Άνδρου. Γνωρίζω τις αντιξοότητες που βρήκε στην οργάνωση αυτού εδώ του συνεδρίου. Δεν τον βοήθησαν καθόλου οι τοπικοί φορείς και παράγοντες της Άνδρου. Μόνο ο κ. Μαγουλάς ενδιαφέρθηκε. Είχα την υποψία, που τώρα είναι βεβαιότητα, ότι ο κύριος Σπυρόπουλος βάζει χρήματα από την τσέπη του γι’ αυτό τον σκοπό. Ευχαριστώ, επίσης, την κυρία Αναστασία Αναγνωστοπούλου-Παλούμπη Πρόεδρο του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος, του ιερού αυτού χώρου, τον οποίο παραχώρησε ευγενικά για το Συνέδριο αυτό.
Εμάς τους ναυτικούς η θάλασσα μας έχει μάθει να είμαστε γαλήνιοι ή φουρτουνιασμένοι, ανάλογα με τις επικρατούσες καταστάσεις. Σήμερα είμαι σε μεγάλη φουρτούνα και αυτό γιατί σ’ αυτή την αίθουσα δεν υπάρχει κανένας ναυτιλιακός παράγοντας της Άνδρου. Αν υπάρχει κάποιος να σηκώσει το χέρι του… κανένας. Είναι κάποιος από τον Δήμο Άνδρου; …… κανένας. Ο κ. Δήμαρχος έχει σοβαρό λόγο που απουσιάζει, όμως πού είναι κάποιος αντιπρόσωπός του; Πού είναι οι άλλοι συνδυασμοί του Δ.Σ. του Δήμου; Βλέποντας τους παρισταμένους έχω την εντύπωση ότι είμαι σε ναυτιλιακό συνέδριο άλλης περιοχής της Ελλάδας και όχι της Άνδρου. Τι είδους Ανδριακό ναυτιλιακό συνέδριο είναι αυτό το οποίο οργανώνει ο Δήμος ; Υπάρχει κάποιος σοβαρός λόγος που απουσιάζουν; Ας απαντήσει κάποιος.
Ο Δήμος είχε ζητήσει, από τον Σύλλογό μας, να του υποδείξουμε 6 παλαίμαχους ναυτικούς, για να τους βραβεύσει, και του υποδείξαμε τους εξής έξι:
- έναν πλοίαρχο, ο οποίος έχει παρασημοφορηθεί από την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία και το Πακιστάν για τη διάσωση 160 ανθρώπων σε ναυάγιο
- ένα καπετάνιο που με κίνδυνο της ζωής του έσωσε το πλήρωμά του σε ναυάγιο
- έναν πλοίαρχο που έσωσε ναυαγούς
- ένα θερμαστή που στον β’ Παγκόσμιο Πόλεμο το πλοίο του τορπιλίσθηκε 3 φορές και σήμερα είναι 101 χρονών
- ένα πλοίαρχο που πήγε στην Μαύρη Θάλασσα και μετέφερε με το πλοίο του Ρωσοπόντιους
- έναν από τους επιζήσαντες, β’ μηχανικό, του συγχωρεμένου Χρυσή Αυγή που βούλιαξε στο Κάβο Ντόρο.
Πριν 4 ημέρες μάθαμε ότι η βράβευση αυτή ματαιώθηκε. Το Δ.Σ. του Πανανδριακού Συλλόγου Ναυτικών σε έκτατη συνεδρίασή του αποφάσισε και εξουσιοδότησε τον Πρόεδρό του να αποχωρήσει από αυτό το Συνέδριο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Την παρεξήγηση αυτή την εξομάλυνε ο κ. Σπυρόπουλος, ο οποίος κατάφερε, όπως οι εν λόγω προτεινόμενοι για βράβευση 6 ναυτικοί, να βραβευθούν από τον Υπουργό Ναυτιλίας στο εγγύς μέλλον, και το τονίζω, δεν θα βραβευθούν από τον Δήμο Άνδρου. Με το δίκιο μας εμείς οι ναυτικοί ζητούμε τον λόγο. Γιατί δεν αναγνωρίζουν αυτά που έχουν προσφέρει οι Ανδριώτες ναυτικοί στον τόπο τους; Το 90% της αναπτύξεως της Άνδρου οφείλεται στους ναυτικούς της, που για να επιτευχθεί αυτό έχουμε δώσει ιδρώτα, αίμα, ζωές. Ένας λόγος που η κρίση δεν έχει φανεί ακόμα έντονα στην Άνδρο, είναι οι οικονομίες των παλιών ναυτικών που υπάρχουν ακόμα.
Θα σας κάνω μια μικρή αναδρομή, για να καταλάβετε την προσφορά των ναυτικών στον τόπο τους. Από πολύ παλιά οι Ανδριώτες είχαν το ταλέντο της ναυτοσύνης. Όμως από τον 17 αιώνα άρχισε η μεγάλη ακμή της εμπορικής ναυτιλίας στην Ελλάδα και φυσικά στην Άνδρο. Την μεγαλύτερη ώθηση έδωσε η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή. Στην Άνδρο, από τότε άρχισαν να αναπτύσσονται εφοπλιστικές εταιρίες, πολλές από τις οποίες υπάρχουν μέχρι σήμερα. Το 1895 κατασκευάζεται το πρώτο ατμοκίνητο πλοίο το «Σκαραμαγκάς» 948 τόνων, πλοιοκτησίας Εμπειρίκου και αρχίζει η αλματώδης ανάπτυξη της ναυτιλίας της Άνδρου. Έφθασε μάλιστα να είναι δεύτερη σε νηολόγια μετά τον Πειραιά, γι’ αυτό και της έδωσαν τον χαρακτηρισμό Μικρά Αγγλία. Το 90% (και περισσότερο) του ανδρικού εργατικού δυναμικού της Άνδρου ήταν ναυτικοί κάθε ειδικότητας. Ο πληθυσμός της Άνδρου τότε ήταν 30000 άτομα. Οι δύο Παγκόσμιοι πόλεμοι αποδεκάτισαν πλοία και ναυτικούς της Άνδρου. Πριν τον β’ Παγκόσμιο πόλεμο η Άνδρος αριθμούσε στα νηολόγιά της 80 πλοία. Μετά τον πόλεμο είχαν μείνει μόνο 10 πλοία. Περισσότεροι από 100 ναυτικοί χάθηκαν. Τραγικός απολογισμός. Η Ελλάδα είχε τις μεγαλύτερες απώλειες σε πλοία και ναυτικούς σε σύγκριση με άλλα κράτη. Την κατεστραμμένη ναυτιλία της Χώρας μας έσωσαν τα 100 Liberties, αυτά τα ιερά πλοία, που δόθηκαν ως αποζημίωση στην Ελλάδα από την Αμερική. Τα πλοία αυτά απετέλεσαν τα θεμέλια της σημερινής ναυτιλίας. Παλαιότερα υπήρχε άριστη συνεργασία μεταξύ κράτους, πλοιοκτητών, ναυτικών και απεκόμιζαν κέρδη αμφότεροι. Σήμερα δεν γίνεται αυτό, με αποτέλεσμα να βάζουν ξένες σημαίες τα πλοία, να φθίνουν οι Έλληνες ναυτικοί και να μην αποκομίζουν οφέλη ναυτικοί και κράτος.
Όμως στην ανάπτυξη της Άνδρου δεν προσέφεραν μόνο οι ναυτικοί. Σκοπός αυτών ήταν να βγάζουν χρήματα, με τους κινδύνους του επαγγέλματός τους και να στέλνουν τα εμβάσματα. Τα της οικογένειας ποιος τα κανόνιζε; Εδώ αναφέρομαι στις γυναίκες των ναυτικών οικογενειών της Άνδρου που όταν αποχαιρετούσαν κάποιον δικό τους που μπαρκάριζε, σπάραζαν , γιατί ήξεραν ότι μπορεί και να μην τον ξαναέβλεπαν. Σε αυτές τις Αρχόντισσες Ανδριώτισες, στην κυριολεξία, που είχαν όλο το βάρος της οικογένειας, να αναθρέψουν, να σπουδάσουν τα παιδιά, να πάρουν σκληρές αποφάσεις από μόνες τους κάποιες φορές, γιατί παλιά δεν ήταν εύκολη η επικοινωνία. Μπορεί και πάνω από δύο μήνες να έκανες να μάθεις νέα από το σπίτι σου με γράμμα. Γι’ αυτό πολλές φορές έκρυβαν κάποια αρρώστια και δεν το έγραφαν, γιατί ο ναυτικός θα τρελαινόταν μέχρι να λάβει νέο γράμμα ή τηλεγράφημα, το οποίο δεν ήταν και τόσο εύκολο. Ακόμα πολλές γυναίκες δούλευαν στα κτήματα τα οικογενειακά, είχαν ζώα, και αυτό για να μη χαλάνε τον κόπο του άνδρα τους. Έτσι, με την σωστή διαχείριση της οικογένειας και των χρημάτων, μπόρεσαν να συμβάλουν στην ανάπτυξη του τόπου τους οι γυναίκες των ναυτικών. Και τι έχει κάνει η Άνδρος για να τιμήσει αυτές τις γυναίκες; Τίποτα. Άλλα μέρη της Ελλάδας, με μικρότερη ναυτική παράδοση, έχουν τιμήσει με ανδριάντες και μνημεία αυτές τις γυναίκες. Στην Άνδρο γιατί δεν έχει γίνει τίποτε έως τώρα;
Η Άνδρος έχει μεγάλες προσωπικότητες (πλούσιους). Πολλοί από αυτούς οφείλουν πολλά σ’ αυτές τις γυναίκες. Γιατί δεν κάνουν κάτι; Δεν είναι μεγάλο το κόστος όταν συμβάλουν πολλοί μαζί. Αυτό είναι ένα έργο πολιτισμού που θα αναδείξει την Άνδρο και θα τιμήσει επιτέλους τις Ανδριώτισες. Το έργο αυτό το είχα συζητήσει μερικές φορές με τον μακαρίτη τον καπταΓιάννη Καρασταμάτη, στο σπίτι του στα Αποίκια, ο οποίος ήταν έτοιμος να το αναλάβει. Δυστυχώς δεν πρόλαβε. Εδώ θα σας εξομολογηθώ κάτι: όταν η μητέρα μου με αποχαιρέτησε για πρώτη φορά που έφευγα για μπάρκο, λιποθύμησε μόλις με φίλησε. Από τότε κάτι σημάδεψε την ψυχή μου και το έβαλα σκοπό. Τώρα παρακαλώ να γίνει επιτέλους αυτό το μνημείο της Ανδριώτισας γυναίκας της ναυτικής οικογένειας.
Τελειώνω με την ευχή να γίνει και του χρόνου αυτό το συνέδριο και προτείνω να έχει και ένα θέμα που να αναλύει γιατί φθίνει η ναυτιλία – ναυτοσύνη στην Άνδρο. Να μιλήσουν, ή να κάνουν ερωτήσεις, γύρω από το θέμα αυτό, ή γύρω από το μέλλον του επαγγέλματός τους, Ανδριώτες ναυτικοί όλων των ειδικοτήτων.
Σημείωση: δεν ανέφερα στην ομιλία μου τον κ. Δήμαρχο Κηφισιάς, που παραχώρησε ευγενικά ένα χώρο στο Δημαρχείο, για το δεύτερο μέρος του Συνεδρίου, και ο οποίος ομίλησε χαιρετώντας το Συνέδριο, το βράδυ της Πέμπτης. Επειδή δεν μίλησα σ’ αυτό το σκέλος του Συνεδρίου, τον ευχαριστώ θερμά τώρα εκ μέρους των Ανδριωτών που έλαμψαν δια της απουσίας τους.
Το παρήγορο που παρατήρησα σήμερα είναι οι νέοι, σπουδαστές ναυτιλιακών Σχολών, που ήρθαν να παρακολουθήσουν αυτό το Συνέδριο (ήταν παρόντες σε όλο το Συνέδριο) και έλαβαν μέρος με εργασίες τους σ’ αυτό, ενώ παράλληλα έκαναν εύστοχες ερωτήσεις γύρω από την ναυτιλία. Πού είναι οι νέοι της Άνδρου;
