Η Ανακύκλωση των πλοίων. Μύθος ή πραγματικότητα;

Λοιπόν και τα χαλύβδινα πλοία έχουν ψυχή και όποιος ξέρει μπορεί να τη «αφουγκραστεί» με τα μάτια, τα αυτιά και τις ρώγες των δακτύλων του“.

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΝΑΚΗ

Ο Καββαδίας  στο πεζογράφημα «Η Βάρδια» αναφέρει μεταξύ των άλλων: Τρία είναι τα επαγγέλματα που δεν μπορούν να κρυφτούν ή να ξεχαστούν: Το σανίδι, ο μπιντές και η κουβέρτα.

Με το πρώτο εννοούσε τους θεατρίνους, τους ηθοποιούς, με το δεύτερο τις πουτάνες, και με το τρίτο τους ναυτικούς. Κοινό σημείο αναφοράς και των τριών:  η μοναξιά, η πάλη με τον εαυτό τους και η εφήμερη αίσθηση κάποιας φευγαλέας χαράς.

Δεν ξέρω αν έχετε παρακολουθήσει καλαφάτισμα σκάφους. Εγώ το επιδίωξα και μπορώ να σας το περιγράψω περιγράψω.

Το πέτσωμα, δηλαδή τα ξύλινα σανίδια που καρφώνονται στους εγκάρσιους νομείς πρέπει να στεγανοποιούν μεταξύ τους. Πράγμα δύσκολο γιατί η θάλασσα παλεύει να μπουκάρει παντού. Εξάλλου το σκάφος δέχεται πολλές δυνάμεις, λόγω της υδραυλικής πίεσης, που  εφαρμόζονται στο κέντρο πλευστότητας (το γεωμετρικό κέντρο της νοητής επιφάνειας που ορίζεται από την ίσαλο γραμμή). Οι άξονες που θεωρητικά πλέει ένα πλοίο είναι 6 και διέρχονται από το κέντρο πλευστότητας.

Τα ξύλινα σανίδια, αυτά που σχηματίζουν το πέτσωμα κουρμπάρονται σύμφωνα με τις ναυπηγικές γραμμές. Αυτό γίνεται στο καρνάγιο βουτώντας τα στη βούτα που υπάρχει βραστό νερό.

Η στεγανοποίηση γίνεται με το καλαφάτισμα. Ο καλαφατιστής τοποθετεί ανάμεσα στα σόκορα, δηλαδή στο κενό μεταξύ τους στουπί χρησιμοποιώντας ένα ξύλινο σφυρί, την ματσόλα και μ’ αυτή χτυπάει μια πόντα και χώνει στο κενό το στουπί. Ακούγεται εύκολη δουλειά αλλά δεν είναι.

Το στουπί γίνεται από καννάβι και είναι σαν σχοινί. Παλιά την εποχή των μεγάλων ιστιοφόρων και πιο συγκεκριμένα την εποχή των Ναπολεόντειων πολέμων, δηλαδή του Nelson, το καννάβι το φτιάχνανε οι ναύτες, που τους έλεγαν Jack Tar- κατραμόκωλους όπως τους λέμε  στην ιδιόλεκτό μας- ξεφτίζοντας ρετάλια παλιών κάβων ή παλαμαριών, τα οποία τα λέγανε junk. Από εκεί βγήκε και η έκφραση του συρμού: Junk food.

To στουπί τραβούσε όσο νερό έπρεπε και στη συνέχεια εμπόδιζε τη θάλασσα να περάσει, δηλαδή στανιάριζε το πέτσωμα. Για να υπάρχει καλύτερη συνάφεια με το νερό και να ελαχιστοποιείται η τριβή ανάμεσα στο οριακό στρώμα του ρευστού που κινείται το σκάφος, συνήθως το βάφανε με μπογιά. Οι Άγγλοι το έβαφαν μπλε σκούρο και για ομορφιά τραβούσαν με το ράμμα δυο γραμμές χρυσές από τη πλώρη προς τη πρύμη. Μεγαλοπρέπεια και φόβο έδιναν και οι πόρτες των κανονιών με τα ανοίγματά τους πολλές φορές  βαμμένα κόκκινα.

Λένε όποιος ξέρει να χτίζει σκάφος ξέρει και να το βουλιάζει. Σε διήγημα του Παπαδιαμάντη κάποιος για να εκδικηθεί ένα βαρκάρη, που είχε διαφορές, τρύπησε κρυφά τα βρεχάμενα του καϊκιού και έκλεισε τις τρύπες με πριονίδι και κερί. Η βάρκα αρμένιζε, η τριβή της θάλασσας έφαγε το κερί, άνοιξε η τρύπα έμπασε νερά το καΐκι, και πήγε φούντο. Έτσι απλά!

Στη σταδιοδρομία στο Π.Ν. είχα την μοναδική εμπειρία να ασχοληθώ με τη Τριήρη ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ. Είχα φτιάξει τη τεχνική προδιαγραφή για το μπρούτζινο έμβολο που έχει κατάπλωρα. Αυτό ήταν σχετικά εύκολο μια και τελικά το αναθέσαμε σε τεχνίτη που έφτιαχνε αγάλματα. Το δύσκολο ήταν όταν δημιουργήθηκαν προβλήματα σαρακιού δηλαδή εμφανίστηκαν σκουλήκια που έτρωγαν τα σανίδια του πετσώματος. Ο εργολάβος-ένας καραβομαραγκός από το Πέραμα- επέμενε ότι έπρεπε να ξηλωθεί όλο το πέτσωμα και να αντικατασταθούν όλα τα σανίδια με πολύ μεγάλο κόστος. Το πρόβλημα γινόταν ακόμα πιο δύσκολο λόγω της ιδιομορφίας ναυπήγησης της τριήρους.

Τα σανίδια είχαν στερεωθεί μεταξύ τους όπως ακριβώς τα  στερέωναν οι αρχαίοι πρόγονοί μας, με αρμονίες. Αυτές είναι  κυλινδρίσκοι από σκληρό ξύλο που μπαίνουν σε τρύπες που ανοίγονται ανάμεσα στα σανίδια. Αν ξηλώναμε τα σανίδια οι αρμονίες θα λασκάρανε και τότε αντίο Γλαρέντζα! 

Τη λύση την έδωσα με χρήση της νέας τεχνολογίας. Είπα στο Τμήμα Ποιοτικού Ελέγχου να βγάλει ακτινογραφίες στα σημεία που είχαμε ενδοιασμούς ότι υπήρχε σαράκι. Χρησιμοποιώντας μεθόδους μη καταστροφικού ελέγχου (Non Destructive Test) εντοπίσαμε ακριβώς που υπήρχε πρόβλημα και με χειρουργική ακρίβεια αποκαταστήσαμε τα σανίδια που όντως είχαν πρόβλημα και όχι όλα που ζητούσε ο καραβομαραγκός!

Το ξύλινο καράβι δεν μπορεί να ανακυκλωθεί, γιατί το ξύλο είναι ζωντανό. Χαϊδεύεις τη κουπαστή και η τραχιά υφή του μαδεριού με τις σκλήθρες  μαρτυράει τη ζωή, τα κύματα που το χτύπησαν, την αλμύρα που το έφαγε, τον ήλιο που το καβούρντισε, τους  ανθρώπους  που περπάτησαν πάνω του. Ακόμα και οι μπίντες, εκεί που περνάει με ψαλιδιά ο κάβος για να φερμάρει το σκάφος όταν δένει, οι κοψιές πάνω του από τις βόλτες των σχοινιών διηγούνται την ιστορία του πλοίου.

Παλιά ήταν έθιμο από τα μαδέρια των πλοίων να  γίνονται φέρετρα για τους ναυάρχους, όπως έγινε και στη περίπτωση του  Nelson, που χρησιμοποίησαν τα ξύλα από το πλοίο πρώτης γραμμής L’ ORIENT.

Το πλοίο αυτό είχε βυθιστεί αύτανδρο στη ναυμαχία στο Αμπουκιρ από το Στόλο του Nelson.

Για τα χαλύβδινα πλοία  τα πράγματα είναι τα ίδια περίπου.

 Εκεί το πλοίο είναι ο κόσμος όλος των μελών του πληρώματος, είναι το σπίτι τους, το απάγκιο τους. Το καράβι είναι κοινόβιο, εκεί δεν υπάρχουν μυστικά, εκεί ο ένας ξέρει τον άλλον, είναι συντροφοναύτες…

Η λαμαρίνα αν και ψυχρή έχει και αυτή ζωή. Τη φροντίζεις, τη ματσακονίζεις, τη βάφεις, την προστατεύεις με τσίγκους, αν και οι δυο μας γνωρίζουμε  ό, τι και να κάνουμε το αναπόφευκτο δεν θα το αποφύγουμε. Αν και ξέρουμε  το τέλος συνεχίζουμε  τις μάταιες προσπάθειες, έτσι γιατί πρέπει να γίνει, γιατί  έτσι προβλέπεται.

Ο σίδηρος βρίσκεται στη φύση με τη μορφή οξειδίου, μετά στην υψικάμινο μετατρέπεται σε ατσάλι και διαμορφώνεται σε ελάσματα,  σε νομείς  και στη συνέχεια κτίζεται  πλοίο. Όμως η φύση το διαβρώνει και θέλει να το πάρει πίσω όπως ακριβώς το γέννησε, σαν  δηλαδή οξείδιο του σιδήρου (ανάλογα με τα σθένη του Fe τρισθενές ή τετρασθενές).

Μπορούμε λοιπόν να παρομοιάσουμε τον ναυπηγικό χάλυβα σαν τον ουροβόρο όφη, το σύμβολο της αέναης κίνησης, που συμβολίζει ταυτόχρονα  την αρχή και το τέλος. Τη δημιουργία και τη καταστροφή, τη γέννηση και το θάνατο….                                          

Έτυχε κάποτε να είμαι μέλος σε μια επιτροπή που έπρεπε να καθορίσει την αξία μεταπώλησης ενός παροπλισμένου πλοίου. Γνωρίζοντας το εκτόπισμα του και την αξία του scrap ανάλογα αν ήταν σίδερο ή καθαρός χαλκός, ή μπρούντζος όλα ήταν μια πράξη πολλαπλασιασμού.

Αλλά  δεν ήταν έτσι!

Το κουφάρι του πλοίου αν και παροπλισμένο έχει  μέσα του τις μνήμες των μελών του πληρώματός του. Στη γέφυρα, στα καταστρώματα, στα μηχανοστάσια, στα υποφράγματα υπάρχουν  ακόμα οι σκιές των ανθρώπων που έζησαν και το ταξίδεψαν, που το σενιάρανε, που το είχανε καμάρι τους, που το αγαπούσαν και ταυτόχρονα  το μισούσανε…

Κάποτε σαν Ανθυποπλοίαρχος είχα τη μοναδική ευκαιρία να είμαι επικεφαλής του αγήματος για τη κατάσβεση της πυρκαγιάς στη κορβέτα ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ που ήταν πλοίο στόχος κατά τη δοκιμή βολής κατευθυνόμενου βλήματος Exoset από την Πυραυλάκατο ΛΑΣΚΟΣ.

Το βλήμα είχε κτυπήσει το καράβι στην πλώρη και το είχε ανοίξει κυριολεκτικά σαν κονσέρβα. Από τη βολή πήραν  φωτιά τα διάφορα εύφλεκτα αντικείμενα που είχαν αφήσει μέσα.

Παρά τις προσπάθειες των μελών του αγήματος που ήμουν επικεφαλής, η φωτιά μας ξέφυγε και η λαμαρίνα του καταστρώματος άρχισε να πυρώνει. Για να την ελέγξουμε ρίχναμε με τη φορητή αντλία θαλασσινό νερό που όμως ήταν αδύνατο να τη σβήσει. Το μόνο που κάναμε ήταν να γεμίζουμε το πλοίο με νερό. Το καράβι έπαιρνε ολοένα και περισσότερη κλίση, και έφτασε τις 18 μοίρες αριστερά. Έτσι για να επιβεβαιωθεί η θεωρία ότι μπορεί να σβήσει η φωτιά, αλλά το πλοίο να τουμπάρει από επιπλέον φορτίο. Τότε ήταν που μας έδωσαν με το ραδιοτηλέφωνο τη διαταγή να εγκαταλείψουμε το πλοίο. Ήμουν ο τελευταίος που έφυγα πηδώντας στο ρυμουλκό, αφού επέβλεψα να αποβιβασθούν τα μέλη του αγήματος μαζί με  όλα τα υλικά.

Ο ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ αν και με κλίση αριστερά δεν έλεγε να βουλιάξει. Τότε αποφάσισαν να τον βουλιάξει το Αντιτορπιλικό ΚΑΝΑΡΗΣ, το πλοίο που υπηρετούσα με κανονιοβολισμούς με τα πυροβόλα των 5 ιντσών. Μετά από πολλές κανονιές ο ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ τούμπαρε και μας έδειξε τη καρένα του, μετά βούτηξε με την πλώρη του, φανερώνοντας  τις έλικές του (σαν επιδειξίας μας έδειχνε τα οπίσθιά του)!

Εκείνη τη μέρα κατάκοπος και απογοητευμένος που δεν είχα καταφέρει να διασώσω το πλοίο, πριν με πάρει ο ύπνος έκλαψα πικρά για το χαμό του. Στα αυτιά μου αντηχούσαν οι διαταγές των γενικών κινήσεων από τις σφυρίκτες των σηματωρών του βουλιαγμένου πλοίου. Αργότερα έμαθα, ότι η σκέψη του Αρχηγείου Στόλου ήταν να σωθεί ο ΠΥΡΠΟΛΗΤΗΣ για να χρησιμοποιηθεί σαν πλοίο στόχος ξανά!

Λοιπόν και τα χαλύβδινα πλοία έχουν ψυχή και όποιος ξέρει μπορεί να τη «αφουγκραστεί» με τα μάτια, τα αυτιά και τις ρώγες των δακτύλων του.

Να ακούσει τους θορύβους από τις γεννήτριες, το τρίξιμο της λαμαρίνας όταν τη χτυπά αλύπητα το μπότζι, το σφύριγμα του ανέμου στους παράτονους και στις αντένες. Στο κορμί  του να αισθανθεί τους κραδασμούς από την προπέλα στη πρύμη. Να χαϊδέψει το παραπέτο της κουπαστής και να γευτεί την αλμύρα ανακατεμένη με τη σκουριά. Να μυρίσει τη βαπορίλα μείγμα νοτισμένης θάλασσας, σκουριάς, μουράβιας,  μπογιάς και πετρελαίου.

Τότε αυτοί που ξέρουν πιάνουν τη κουβέντα με το πλοίο και πάνω στη συζήτηση μαρτυρούν ο ένας στον άλλον «μυστικά και ντοκουμέντα».      

Γ.Κ.

ΑΦΗΣΤΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ

Η andriakipress.gr δημοσιεύει κάθε σχόλιο το οποίο είναι σχετικό με το θέμα. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετεί τις απόψεις αυτές. Διατηρεί το δικαίωμα να μην δημοσιεύει συκοφαντικά, υβριστικά, ρατσιστικά ή άλλα σχόλια που προτρέπουν σε άσκηση βίας. Επίσης, σχόλια σε greeklish και κεφαλαία δεν θα δημοσιεύονται, ενώ η andriakipress.gr, όταν και όπου κρίνει, θα συμμετέχει στον διάλογο.

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.