Οδοιπορικό στις νέο ανοιγμένες διαδρομές του παλαιού πεζοπορικού δικτύου του Κορθίου.
Της Άννας Καλατζή
Με αφορμή την εξερεύνηση της Αρχοντικής Στράτας, που κάναμε με η Βιολάντη Βρατσάνου και τον Γιάννη Τριδήμα, ήρθαμε σε επαφή με την ομάδα ανθρώπων που δουλεύουν πάνω στο όραμα της δικτύωσης του Όρμου Κορθίου με όσο το δυνατόν περισσότερες διαδρομές του παλαιού πεζοπορικού δικτύου.
Η διάνοιξη παλαιών μονοπατιών για το σχεδιασμό και τις ανάγκες του αγώνα βουνού Andrus Beer Trail Race, που θα διεξαχθεί στη περιοχή του Κορθίου τον Ιούνιο, έχει ενθουσιάσει την οργανωτική ομάδα του αγώνα αλλά και την τοπική κοινωνία, με αποτέλεσμα οι διανοίξεις να έχουν επεκταθεί πέρα από τα όρια του σκοπού αυτού και να έρχονται στο φως ξανά μονοπάτια παλιών διαδρομών της περιοχής, που συνδέουν ξανά όλα τα χωριά του Κορθίου μεταξύ τους, όπως κάποτε, πίσω στο χρόνο, που οι μετακινήσεις από το ένα χωριό στο άλλο, για τις δουλειές, τις κοινωνικές εκδηλώσεις και επαφές των ανθρώπων της περιοχής (πανηγύρια, βεγγέρες , γάμους, γιορτές) γίνονταν μέσα από αυτές τις ίδιες στράτες, που δυστυχώς παρέμεναν ξεχασμένες από τη δεκαετία του ΄70, όταν άνοιξαν οι αυτοκινητόδρομοι. Όντας, λοιπόν, κοινωνοί όλης αυτής της προσπάθειας και του οράματος, επιχειρήσαμε τη γνωριμία με το “καινούργιο πεδίο”,που, εν προκειμένω, σε φέρνει σε επαφή με το “παλαιό πεζοπορικό δίκτυο” , πίσω στο χρόνο και στην εποχή των παππούδων μας. Βάλαμε λοιπόν κάτω το χάρτη, πήραμε τις απαραίτητες πληροφορίες από την ομάδα των ανθρώπων στο Κόρθι, που δουλεύουν πάνω σε αυτό το εγχείρημα και αρχίσαμε να καταστρώνουμε πεζοπορικές διαδρομές για να γευτούμε αυτό που ο Νότος έκρυβε μέχρι τώρα στο χρόνο. Αυτό που σιγά σιγά ανακαλύπταμε σε κάθε πεζοπορία ήταν ότι οι παλιές διαδρομές στο Νότο είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το ανθρωπογενές περιβάλλον, όπως αυτό διαμορφώθηκε επί αιώνες στο νησί, χωρίς την παροδική επίδραση της ακμής της ναυτιλίας και χωρίς τις εκτεταμένες παρεμβάσεις του τουρισμού στη σύγχρονη εποχή. Περπατώντας μέσα από τα χωριά αλλά και το αγροτικό τοπίο, παρατηρώντας τα ιστορικά μνημεία, την αρχιτεκτονική των σωζόμενων κτισμάτων και τη συνοχή των οικισμών στα χωριά, καταλαβαίνεις ότι η περιοχή είχε γνωρίσει πολιτιστική ανάπτυξη και υπήρχε ανθρώπινη δραστηριότητα από τα βυζαντινά ακόμη χρονιά και αργότερα τα χρόνια της λατινοκρατίας, δημιουργώντας σήμερα ένα σαφές προβάδισμα στο πεζοπορικό δίκτυο του Νότου σε σύγκριση με αυτό των άλλων περιοχών του νησιού. Και τούτο καθότι, πρωταρχικά, το δίκτυο εδώ αποτελείται από στενές που αγκαλιάζουν, κυκλώνουν και διατρέχουν όλη αυτή την περιοχή, δημιουργώντας ένα κέντημα από ξερολιθιές πάνω στη γη. Είναι η μόνη περιοχή του νησιού που οι ξερολιθιές στις στενές στέκουν ακόμα σχεδόν ανέπαφες όχι μόνο από το χρόνο αλλά και από την αλόγιστη διάνοιξη των χωματόδρομων. Επίσης τα ξερολιθικά “ντουβάρια” των στενών και των κτισμάτων του Νότου είναι πιο περίτεχνα και εντυπωσιακά φτιαγμένα, προφανώς λόγω της καλύτερης ποιότητας πέτρας στην περιοχή. Αυτό είναι εμφανές στις στενές γύρω από την περιοχή στο Φραγκάκι με τις “κυκλώπειες” πέτρες αλλά και από τα σπίτια των χωριών, όπως κυρίως της Λαρδιάς και όχι μόνον. Επιπρόσθετα, στην περιοχή του Κορθίου όλα τα μονοπάτια ήταν στενές και οι αγροτικές ιδιοκτησίες διαμορφωμένες σε αναβαθμίδες, δημιουργώντας, αν το δει κανείς συνολικά, ένα πραγματικά έργο τέχνης, σε αντίθεση με τη Βόρεια Άνδρο όπου εκεί το αγροτικό τοπίο είναι πιο ανοικτό και επίπεδο και τα μονοπάτια τις περισσότερες φορές είναι αποτύπωμα διέλευσης μέσα από διάρραχα και βοσκοτόπους, όπου σήμερα η διάνοιξη των χωματόδρομων έχει καταστρέψει αρκετές από αυτές τις διαδρομές. Παρακάτω ακολουθούν οι καταγραφές των διαδρομών με φωτογραφικό υλικό, που μαρτυρά του λόγου το αληθές.
1. Διαδρομή: Όρμος Κορθίου, Χώνες, Αγία Μαρίνα, Παλαιόκαστρο, Λευκόποδας, Γιαννισαίο, Λαρδιά, Πισκοπειό, Παλκά, Καππαριά (Πέρα Χωριό, Βορινό, Ασταίο, Μωρακαίο), Καπαριανός ποταμός, Όρμος Κορθίου.
Αποτύπωση της διαδρομής και φωτογραφίες στο wikiloc
Η διαδρομή αυτή περνάει από τα χωριά του Παλαιοκάστρου, διαγράφοντας μία κυκλική διαδρομή γύρω από το οροπέδιο του Παλαιοκάστρου με την αινιγματική μέχρι σήμερα ιστορία του, που μέλλει να μελετηθεί από αρχαιολογικής πλευράς, αφού η θέση και η αρχιτεκτονική του τοπίου δημιουργεί αρκετά σενάρια και υποθέσεις (“Το Παλαιόκαστρο και ο παλιός δρόμος του Μάκρωνα”, “Μια βόλτα στο ανεξερεύνητο Παλαιόκαστρο“) . Στη συνέχεια κατευθύνεται στην περιοχή Παλκά, όπου ανηφορίζει για λίγο νότια της Γερακώνας μέχρι να φανεί μπροστά στα μάτια σου να απλώνεται η Καππαριά. Στην Καππαριά μπαίνεις από το Πέρα Χωριό, όπου μπορείς να ακολουθήσεις την κυκλική διαδρομή kap1 του Andros Routes δεξιόστροφα (όπως φαίνεται στη καταγραφή της διαδρομής που κάναμε γιατί έχουν πιο πολύ ενδιαφέρον οι οικισμοί που περνάς) ή αριστερόστροφα (αν θες να κάνεις τη διαδρομή συντομότερη) με στόχο να φτάσεις στο γεφύρι στην εκκλησία του Χριστού και ακολουθώντας τον Καππαριανό ποταμό να καταλήξεις ξανά στον Όρμο Κορθίου, όπου και η αφετηρία. Οι θέες σε αγροτικά τοπία, την κοιλάδα του Κορθίου, τις κορφές του Λευκόποδα, Γερακώνα και του Προφήτη Ηλία και φυσικά στον Όρμο Κορθίου. Αξίζει τον κόπο στο ύψος των ανεμόμυλων στον Προφήτη Ηλία του Πισκοπειού να αφιερώσει κανείς χρόνο και να ανηφορίσει, κάνοντας μία παράκαμψη, μέχρι το οροπέδιο του Παλαιοκάστρου. Και φυσικά η στάση αναψυχής στο γεφύρι της Αγάπης στο Πισκοπειό επιβεβλημένη. Αν έχετε χρόνο, αφήστε τα βήματά σας να περιπλανηθούν λίγο μέσα στο χωριό της Αγίας Μαρίνας αλλά και στις Χώνες. Θα εκπλαγείτε από τα σπίτια που στέκουν εκεί σε πείσμα των χρόνων, με κάποιες από τις γειτονιές τους να δημιουργούν την εντύπωση των “χωριών φαντασμάτων”.
2. Διαδρομή: Διποτάματα, Ασυνετί, Βραχνού, Έξω Βουνί, Μέσα Βουνί, Γιαννισαίο, Λαρδιά, Έξω Ρωγό, Κοχύλου, (προαιρετικά διαδρομή 3b για Πάνω Κάστρο) , Διποτάματα.
Αποτύπωση της διαδρομής και φωτογραφίες στο wikiloc
Για τη διαδρομή αυτή έγινε μία γενναία προσπάθεια να χαραχθεί η όδευση μέσα στη χαράδρα των Διποταμάτων, αντί της ασφάλτου που ακολουθεί η διαδρομή 3 του Andros Routes από το κιόσκι στα Διποτάματα μέχρι το χωριό του Ασυνετί. Και πραγματικά το αποτέλεσμα εκπληκτικό αφού, τελικά, αντί να περπατάς στον αυτοκινητόδρομο, βρίσκεσαι να κατηφορίζεις στη χαράδρα, να φτάνεις σε βάθρα με νερά και να ακολουθείς το δρόμο του νερού μέχρι το Ασυνετί, έχοντας θέα στους νερόμυλους, περιστεριώνες και τις αναβαθμίδες της περιοχής, κυριολεκτικά πεζοπορώντας μέσα στις μυρωδιές και τους ήχους της ιδιαίτερης χλωρίδας και της πανίδας των Διποταμάτων. Στη συνέχεια η καινούργια σύνδεση του Ασυνετί με το Βραχνού, με τη διάνοιξη παλαιάς στενής (όνειρο ετών των κατοίκων του Ασυνετίου), χαρίζει απίστευτες θέες προς τη χερσόνησο της αρχοντικής Χώρας, με το Κάτω κάστρο και το φάρο της. Διαδρομή με σκιές δέντρων και ξωκλήσια σε οδηγεί στον κόμβο των πεζοπορικών διαδρομών 18 και 5 του Andros Routes, όπου εμείς ακολουθήσαμε αριστερά τη διαδρομή 5, αφού ο στόχος μας ήταν ένα οδοιπορικό στη νότια πλευρά του νησιού. Διασχίσαμε τα χωριά Έξω Βουνί, Μέσα Βουνί, Γιαννισαίο, Λαρδιά με τις αγροτικές τους περιοχές και μετά τα πρώτα σπίτια του Ρωγού και πριν το γεφύρι του Ρωγιανού ποταμού, κινηθήκαμε αριστερά αφήνοντας τη διαδρομή 5 , με σκοπό να ανακαλύψουμε άλλο ένα χωριό του Κορθίου, που μέχρι τώρα ήταν εκτός πεζοπορικών διαδρομών. Έτσι περιπλανηθήκαμε λίγο μέσα στο Έξω Ρωγό, φτάνοντας σε μια γειτονιά πραγματικό φρούριο (“Το Ρωγό αποκαλύπτεται“). Από εκεί κατευθυνθήκαμε στη διαδρομή 3 για να περάσουμε μέσα από το Κοχύλου και να καταλήξουμε στα Διποτάματα όπου η αφετηρία και η λήξη της διαδρομής.
3. Διαδρομή: Πέρα Χωριό Καππαριάς, Παλκά, Αρχοντική στράτα αριστερά προς Λευκόποδα, Μάγγανα, Άγιος Αντωνιος (προαιρετική επίσκεψη – μοναστήρι του 16ου αι. με σπάνια εντοιχισμένα βυζαντινά θωράκια), Άγιος Δημήτριος, Μέσα Βουνί, όπου η διαδρομή 5 του Andros Routes μας οδηγεί σε Καστανιές, Αγία Αναστασία, Γιαννισαίο, Λαρδιά, και εκεί εγκαταλείπουμε τη διαδρομή 5, κατευθυνόμενοι δεξιά στη συνοικία του Χριστού στη Λαρδιά, Αγιά Τσουρά, Πισκοπειό, Γεφύρι της Αγάπης, αριστερά Αρχοντική Στράτα, ανεμόμυλοι Προφήτη Ηλία, παράκαμψη Παλαιόκαστρο (συνιστώμενη προαιρετικά), Αλαμανιά, Δοραφώνας, ανεμόμυλος Αγίου Υπατίου, ταφείο Αμονακλειού, Ταξιάρχης Αμονακλειού, Μπενετιάνο, διαδρομή 4 Andros Routes προς Πέτρες δεξιά, περιοχή Πίσω Μεριάς, αρχικά Νιώνας, βρύση Νιώνα, δεξιά εκτός πάλι διαδρομής 4, Μακρυδιάνο. Από Μακρυδιάνο προς τα κάτω Αγία Παρασκευή (εδώ συνιστώμενη παράκαμψη φτάνοντας στα πρώτα σπίτια κοντά στην Αγία Παρασκευή προς τοποθεσία της ρεματιάς του Μπουρού, απόσταση 500μ και σημείο ενδιαφέροντος για τα τρεχούμενα νερά και τους σωζόμενους νερόμυλους), Μουστάκειο, Αϊπάτια, Έξω Αϊπάτια, ανεμόμυλος Αγίου Υπατίου, Καππαριανός ποταμός με κατεύθυνση αριστερά προς Καππαριά, κυκλική διαδρομή kap1 του Andros Routes δεξιόστροφα για το Τζέο (ή αριστερόστροφα προς βορεινά, αν θέλετε μεγαλύτερη διαδρομή και πιο ενδιαφέρον κομμάτι της Kap1), προκειμένου να κλείσει ο κύκλος της διαδρομής στο σημείο αφετηρίας μας, το Πέρα Χωριό.
Η διαδρομή αυτή συνδέει τα χωριά του Παλαιοκάστρου με τις συνοικίες της Πίσω Μεριάς αλλά και την Καππαριά, και περιλαμβάνει σημεία ιστορικού ενδιαφέροντος, όπως την εκκλησία της Παναγίας του Παλαιοκάστρου (“Το Παλαιόκαστρο και ο παλιός δρόμος του Μάκρωνα“), την εκκλησία στην Παλκά, το παλιό μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου κοντά στο Μέσα Βουνί, το ταφείο στο Αμονακλειού, την εκκλησία του Ταξιάρχη στο Αμονακλειού (“Γνωριμία με τ’Αμονακλειού και τ’Αϊπάτια“) και φυσικά το ίδιο το οροπέδιο του Παλαιοκάστρου με τους σωζόμενους χαμηλότερα ανεμόμυλους, τον ταβλόμυλο αλλά και την καλά κρυμμένη ιστορία του μέσα στα περίτεχνα φτιαγμένα τοιχία του και τη στρατηγική του θέση, που το καθιστά σημείο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος (“Το Παλαιόκαστρο και ο παλιός δρόμος του Μάκρωνα”). Μπορεί στην κυκλική αυτή διαδρομή το μάτι να μη χορταίνει πολύ την άπλετη θέα στη θάλασσα, χορταίνει όμως αγροτικό τοπίο, οικισμούς και αυτό που είπαμε στην αρχή, την έκδηλη εμφάνιση του ανθρωπογενούς στοιχείου της περιοχής από τα βυζαντινά ακόμη χρόνια. Οι συνιστώμενες παρακάμψεις και επισκέψεις σε μοναστήρι Αγίου Αντωνίου, οροπέδιο Παλαιοκάστρου και τοποθεσία ρεματιάς του Μπουρού φαίνονται στο παρακάτω link του Google maps ΕΔΩ
Καταγραφή της διαδρομής και φωτογραφικό υλικό στο wikiloc
Kapparia, Palka, Mesa Vouni, Giannisaio, Lardia, Pischopeio, Palaiokastro, Alamania, Aïpatia, Amonacleiou, Piso Meria, Kapparia
📽 Βίντεο από το drone του Ιωσήφ Παπαδόπουλου στη περιοχή του Παλαιοκάστρου
4. Διαδρομή: Όρμος Κορθίου, Έξω Ρωγό, Μέσα Ρωγό, Κοκκινιά, Χώνες, Αγία Μαρίνα, Αλαμανιά, Δοραφώνας, ανεμόμυλος Αγίου Υπατίου, Ταφείο Αμονακλειού, Ταξιάρχης Αμονακλειού, Μπενετιάνο, διαδρομή 4 του Andros Routes, την οποία ακολουθούμε με αριστερή κατεύθυνση διασχίζοντας τον Μουσιώνα, Άνω Κόρθι, Αηδόνια, για να δούμε εκεί το λοξό γεφύρι και να βρούμε την αρχή της Αρχοντικής Στράτας στην πλατεία όπου η εκκλησία των Αγίων Σαράντα με Βυζαντινά γλυπτά σε δεύτερη χρήση. Θελήσαμε να πάρουμε την Αρχοντική Στράτα από την αρχή της (αν και τη συναντάς κάθετα και στο Άνω Κόρθι) , για να καταδειχθεί στην καταγραφή της διαδρομής ότι καθίσταται πλέον δυνατή η διασύνδεση της διαδρομής 4 του Andros Routes, με τον Όρμο Κορθίου, ακολουθώντας ξανά τη διαδρομή 4 προς τα πίσω μέχρι το Άνω Κόρθι, όπου ενώ η 4 συνεχίζει αριστερά η Αρχοντική Στράτα συνεχίζει ευθεία και σε λίγο κατηφορίζοντας με δεξιά κατεύθυνση φτάνεις δεξιά στη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Νικολάου και λίγο πιο κάτω δεξιά στο δεύτερο πύργο (από τους τρεις της περιοχής) των Καμπάνηδων (“Το Παλαιόκαστρο και ο παλιός δρόμος του Μάκρωνα – Μέρος Β“). Στη συνέχεια, διασχίζοντας κάθετα τον κεντρικό δρόμο Κορθίου-Γαυρίου και φτάνοντας στον Καππαριανό ποταμό, στρίβουμε δεξιά προς τον Όρμο Κορθίου, ώστε να τελειώσουμε και τη διαδρομή μας εκεί που την ξεκινήσαμε. Πολύ κοντά στον Άγιο Νικόλαο, με μικρή παράκαμψη, μπορεί κανείς να επισκεφθεί και τον παλαιοχριστιανικό ναό του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, δίπλα στη Θεοσκέπαστη Κορθίου.
Σημεία ενδιαφέροντος αυτής της διαδρομής φυσικά τα ίδια τα χωριά με τη χαρακτηριστική αυθεντική αρχιτεκτονική των σπιτιών, οι πύργοι του Κορθίου και των Αηδονίων, η εξερεύνηση του Άνω Μουσιώνα, που αξίζει να περιπλανηθείτε μέχρι βαθιά στην εσωτερική πλατεία του χωριού, περνώντας από την είσοδο – πέρασμα και να απαθανατίσετε φωτογραφικά τα εντυπωσιακά σπίτια με την καλά δουλεμένη πέτρα και την αυθεντική αρχιτεκτονική παράδοση. Και αν οι Χώνες και η Αγία Μαρίνα μας έδωσαν την εντύπωση των χωριών φαντασμάτων, λόγω των ερειπωμένων κτισμάτων, εδώ βρίσκεσαι μπροστά σε ένα μεσαιωνικό χωριό φρούριο, καθώς τα σπίτια δημιουργούν ένα εξωτερικό τείχος με ελεγχόμενη είσοδο, κατά τα πρότυπα των οικισμών-κάστρων της Λατινοκρατίας. Γι αυτό αξίζει τον κόπο στο χωριό αυτό να κάνετε τη δική σας διαδρομή ολόγυρα και μετά να κατηφορίσετε δεξιά για να συναντήσετε ξανά τη διαδρομή 4 στο σημείο που την αφήσατε. Επίσης στη διαδρομή αυτή συναντάμε βυζαντινές εκκλησίες ή εκκλησίες με εντοιχισμένα βυζαντινά γλυπτά και αρχιτεκτονικά μέλη στην τοιχοποιία τους, όπως οι εκκλησίες της Αγίας Μονής και του Σταυρού στις Χώνες αλλά και οι ναοί του Ταξιάρχη και της Αγίας Ειρήνης στο Αμονακλειού.
Αποτύπωση της διαδρομής και φωτογραφίες στο wikiloc
Τι να πρωτοπεί κανείς από τις επισκέψεις σε αυτά τα χωριά, που μέχρι τώρα ο πεζοπόρος του δικτύου της Άνδρου τα αγνοούσε αφού βρίσκονταν εκτός των μέχρι σήμερα σηματοδοτημένων πεζοπορικών διαδρομών. Να ξεκινήσουμε από την ιστορία τους, που στα περισσότερα χωριά χάνεται στα βυζαντινά χρόνια ενώ παράλληλα διατηρούν ζωντανά σημάδια της λατινοκρατίας, να περιπλανηθούμε στα γραφικά σοκάκια ανάμεσα στα ακόμη και σήμερα καλοδιατηρημένα πέτρινα σπίτια της Λαρδιάς, την εκεί συνοικία του Χριστού, το γεφύρι του Πισκοπειού, τα χωριά “φαντάσματα” της Αγίας Μαρίνας και τις Χώνες, όπου τα σπίτια, δίπατα και τρίπατα, στέκουν ακόμα σε πείσμα των χρόνων που πέρασαν από τότε που στέγαζαν τους εύρωστους νοικοκυραίους τους, το χτισμένο ως φρούριο για την προστασία από τους πειρατές Έξω Ρωγό, που ήταν το χωριό “προμαχώνας” κατά των πειρατών, τη νέα διαδρομή που διασχίζει τα Διποτάματα, με την απίστευτη θέα στη χαράδρα με τις βάθρες του ποταμού, τους σχηματισμούς των βράχων, των αιμασιών που κρέμονται πάνω σε αυτούς τους βράχους στην προσπάθεια των κατοίκων να εκμεταλλευτούν και την παραμικρή σπιθαμή γης και να συγκρατήσουν το λιγοστό χώμα για καλλιέργεια, όπου μπορούσαν να φτιάξουν αναβαθμίδες. Τη διαδρομή που ενώνει το Συνετί με το Βραχνού με τη θέα στο Λύδι, το Παραπόρτι και τη χερσόνησο της Χώρας με το Κάτω Κάστρο και τον Τουρλίτη. Τους περιστεριώνες που συναντάς κάθε λίγο και λιγάκι, τους νερόμυλους του Ασυνετιανού, Ρωγιανού και Καππαριανού ποταμού, την ιδιαίτερη χλωρίδα της περιοχής του Κορθίου με τα κυπαρίσσια, τα λάινα, τις μυγδαλιές, τις μουριές και τις μυρωδιές του θυμαριού, τις κάπαρες, τις ασπαρτιές και τους ακάρωνες, που αυτή την εποχή έδιναν κίτρινες πινελιές στο αγροτικό ανοιξιάτικο τοπίο. Το κτισμένο με τη βενετσιάνικη αρχιτεκτονική Μπενετιάνο και τη γειτονιά-φρούριο του Άνω Μουσιώνα.
Όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς, δεν υπάρχει πια σημείο της περιοχής του Κορθίου που να μην προσεγγίζεται πεζοπορικά και χωριό που να βρίσκεται εκτός πεζοπορικού δικτύου . Όλα συνδέονται με όλα και είναι άπειροι οι συνδυασμοί των διαδρομών που μπορεί να σκεφτεί, σχεδιάσει και περπατήσει κανείς.
(“Πώς το Andrus Beer Trail Race Festival αλλάζει τον χάρτη των πεζοπορικών διαδρομών στη Νότια Άνδρο“)
Και φυσικά ο Όρμος Κορθίου εξελίσσεται σε έναν κόμβο πεζοπορικών διαδρομών που όλο και θα εμπλουτίζεται, αφού η προοπτική είναι ο αγώνας βουνού του Andrus Beer Trail Race να θεσμοθετηθεί και οι διαδρομές να διαφοροποιούνται κάθε χρόνο, αφήνοντας, ως παρακαταθήκη για τον τόπο ένα πλούσιο πεζοπορικό δίκτυο, που θα αποκαλύπτει την ιστορία και την ομορφιά του τόπου.
Για το λόγο αυτό και σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχαμε για τις πιθανές μελλοντικές διανοίξεις και εντάξεις, κάναμε και μια 5η διαδρομή αυτή τη φορά off road, εξερευνώντας την ανατολική περιοχή γύρω από το Πάνω Κάστρο. Ξεκινήσαμε από της Γριάς το Πήδημα και προχωρώντας ψηλότερα της ακτογραμμής φτάσαμε στην παραλία Μπουρού και την περιοχή του όρμου της Μέλισσας, όπου αρχίσαμε να ανηφορίζουμε προς την Αγία Ελεούσα. Από εκεί ακολουθήσαμε το παλαιό μονοπάτι προς Κοχύλου για να κατηφορίσουμε τη διαδρομή 3 του Andros Routes και να γυρίσουμε στης Γριάς το Πήδημα όπου ολοκληρώθηκε η κυκλική αυτή διαδρομή.
Aποτύπωση διαδρομής και φωτογραφικό υλικό στο wikiloc
Η διαδρομή ήταν μία φανταστική και ιδιαίτερη εμπειρία για μένα, που περπάτησα σε αχαρτογράφητα μονοπάτια αυτή τη φορά μαζί με το Γιάννη Τριδήμα, που ήρθε ειδικά από τις Μερμηγκιές για την εξερεύνηση αυτή, και τον Ιωσήφ Παπαδόπουλο, που λατρεύει να περπατάει εκεί. Η διαδρομή, λόγω του ότι είναι off road, χρειάζεται προσοχή και κάποια πεζοπορική εμπειρία και ικανότητα για όποιον την τολμήσει. Όμως, η άγρια ομορφιά του τοπίου σου κόβει την ανάσα, και ο φωτογραφικός φακός είναι ανίκανος να αποτυπώσει αυτό που πραγματικά τα μάτια μας αντίκρισαν . Μια παραπάνω γεύση αυτού μπορεί να έχει κανείς παρακολουθώντας το βίντεο του Ιωσήφ Παπαδόπουλου.
Ο βράχος του Κακόβολου που μοιάζει με μύτη προώπου μέσα στη θάλασσα με μάτια δεξιά και αριστερά του τις σπηλιές της Χιλάνδρας και της Μέλισσας, είναι σκαλισμένος μέσα στα χρόνια από τον αέρα και τη θάλασσα, σχηματίζοντας απίστευτους βραχικούς σχηματισμούς. Αλλά είναι σκαλισμένος και από τα ανθρώπινα χέρια με την κατασκευή πέτρινης σκάλας αλλά και πατημάτων ή πιασιμάτων (όπως μου τα ανέφερε ο 91χρονος πατέρας μου) για το ανέβασμα και το κατέβασμα στις σπηλιές του. Η ανάγκη που δημιούργησε αυτές τις κατασκευές για το ανέβασμα και κατέβασμα στις θαλάσσιες σπηλιές είναι αδιευκρίνιστη και χάνεται στα χρόνια, με τη διάδοση εικασιών από το ότι εκεί βρίσκονταν κρυφή έξοδος από το Πάνω Κάστρο μέχρι το ότι η περιοχή διευκόλυνε τη διενέργεια λαθρεμπορίου. Το σίγουρο βέβαια είναι ότι αποτελούσε απάγγειο για τις βάρκες σε περίπτωση θαλασσοταραχής. (www.androsfilm.gr/2021/06/02/kakovolo-in-melissa-by-george-glynos)
Ο Γιάννης Τριδήμας, έμπειρος πεζοπόρος, παλιός αθλητής βουνού και συντηρητής πεζοπορικού δικτύου μονοπατιών στη βόρεια Άνδρο, εκστασιάστηκε για μία ακόμη φορά από το χτίσιμο της πέτρας στο νότο. Έμπαινε και έβγαινε στα πολυάριθμα κονάκια της περιοχής, μουρμουρίζοντας για το μέγεθος, την τεχνική του χτισίματος και την ποιότητα της πέτρας που διαθέτει η περιοχή, που επέτρεψε τέτοια κτίσματα να αντέξουν στο χρόνο. Εντυπωσιάστηκε, όμως, και από τη χλωρίδα της περιοχής, τη ρίγανη και το θυμάρι που ανέδυαν το άρωμά τους σε κάθε βήμα μας, τα προβάσια με τα μωβ λουλούδια τους αλλά και τον απήγανο με το κίτρινο λουλουδάκι του και τη χαρακτηριστική μυρωδιά, δείγμα της λατινοκρατίας στη περιοχή, κατά την εκτίμησή του, αφού ήταν το αγαπημένο φυτό των Βενετσιάνων για τις πολλαπλές ιδιότητές του.
Μέσα στη φύση αυτή και πάνω από τον όρμο της Μέλισσας, έχοντας θέα στο Κακόβολο με τις σπηλιές του, ο Ιωσήφ μας μύησε στην επικοινωνία με τη φύση, κλείνοντας τα μάτια και κρατώντας ενός λεπτού σιγή, ώστε να ακούσουμε και να νιώσουμε τους ήχους της. Μία βιωματική άσκηση που υποσχέθηκα στον εαυτό μου να την κάνω σε κάθε απόκοσμη πεζοπορία. Στη συνέχεια, περνώντας την πνιγμένη στις πικροδάφνες ρεματιά της Μέλισσας, και ανηφορίζοντας, φτάσαμε στα σωζόμενα κτίσματα του Κάτω Χωριού, μία περιοχή που εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του λόγω του ότι ήταν πολύ εκτεθειμένη στον κίνδυνο της πειρατείας. Όμως τα κτίσματα σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση μέχρι και σήμερα αφού μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες χρησιμοποιούνταν από τους ιδιοκτήτες τους για προσωρινή διαμονή κατά τις περιόδους της συγκομιδής της ελιάς και των σταφυλιών. Ο Γιάννης Τριδήμας διέκρινε ως δείγμα της χρήσης των κτισμάτων αυτών ως κατοικίες, τη μόνωσή τους με τη χρήση πηλού ως συνδετικού υλικού στους πετρόκτιστους τοίχους και στις σκεπές. Επίσης η ύπαρξη μουριών εκεί μαρτυρά τη καλλιέργεια κήπων. Αλλά, μαρτυρία της ύπαρξης του Κάτω Χωριού μας έδωσε και ο ιδιοκτήτης που παραδοσιακού καφενείου στο Κοχύλου, στην επιβεβλημένη στάση μας εκεί, στο δρόμο της επιστροφής μας, αφού και ο ίδιος έχει κτηματική περιουσία στη περιοχή της Κυρά Λεούσας και μάλιστα στο διάκοσμο του καφενείου του μας έδειξε χρηστικά αντικείμενα κουζίνας προερχόμενα από τα εγκαταλελειμμένα αυτά κτίσματα (τηγάνι, κουταλοθήκη) (www.facebook.com/share)
Τέτοια διαδρομή σε βάζει σε σκέψεις: γιατί όχι του χρόνου ο αγώνας Andrus Beer Trail Race να μην έχει challenge για τους αθλητές μια κάθετη υψομετρική διαδρομή Γριάς Πήδημα, παραλία Μπουρού προς πάνω Κάστρο και κατακόρυφη κάθοδο προς μία από τις διαφυγές του πάνω Κάστρου προς Όρμο της Μέλισσας (“Η έξοδος διαφυγής του Απάνω Κάστρου και η παράκαμψη των Διποταμάτων“) και επιστροφή από ψηλά της ακτογραμμής;
Ο δε επικείμενος καθαρισμός της παλιάς στενής που ενώνει τη Λαρδιά με το Κοχύλου και κατ’ επέκταση τη διαδρομή 5 με τη διαδρομή 3 του Andros Routes στο ύψος και αυτών των δύο χωριών (αφού ήδη έχει πραγματοποιηθεί σύνδεσή τους μεταξύ Ασυνετίου και Βραχνού, όπως έχει προαναφερθεί) θα απογειώσει στην κυριολεξία τις δυνατότητες συνδυαστικών κυκλικών πεζοποριών και θα ενώσει απευθείας το Κοχύλου με την Καππαριά μέσω Λαρδιάς, Πισκοπειού, Παλκά, επιστρέφοντας από Καππαριανό ποταμό, Όρμο Κορθίου και διαδρομή 3 ή οποιαδήποτε άλλη εναλλακτική διαδρομή θέλει ο καθένας να σχεδιάσει, όπως επιστροφή από Παλκά, Μέσα Βουνί, Γιαννισαίο, Λαρδιά, Κοχύλου). Επίσης, επειδή το όραμα είναι ο κινητήριος μοχλός της προόδου, ακούγεται πολύ θετικά και η ιδέα της διασύνδεσης της Ζαγοράς με την Καππαριά και μάλιστα με κυκλική διαδρομή μέσω Πλάκας.
Η διασύνδεση αυτή σημαίνει αυτόματα διασύνδεση της διαδρομής 7 του Andros Routes με την Καππαριά και την περιοχή του Όρμου Κορθίου γενικότερα, με κάθε δυνατό συνδυασμό κυκλικών διαδρομών γύρω από το Μοναστήρι της Παναχράντου και της περιοχής της Ζαγοράς.
Είναι στο χέρι της τοπικής κοινωνίας και των επαγγελματιών του τουρισμού της περιοχής να αγκαλιάσουν την προσπάθεια και να στηρίξουν το έργο των νέων πεζοπορικών διαδρομών, ώστε να το συντηρήσουν και να το διατηρήσουν προκειμένου να ωφεληθούν τα μέγιστα από αυτό. Οι διαδρομές αυτές διανοίχτηκαν και θα συνεχίζουν να διανοίγονται για ιδιωτικούς επενδυτικούς σκοπούς. Όμως, συνέπεσε η ιδιωτική αυτή πρωτοβουλία του κ. Χρήστου Γλυνού να είναι πολύ γενναιόδωρη και επωφελής για τον τόπο του και η τοπική κοινωνία θα πρέπει να καταλάβει την αξία της ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗΣ που θα μείνει από αυτό. Η ιδιωτική πρωτοβουλία, που εν προκειμένω, αποδείχθηκε γενναία, με τη στήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης, που θεωρείται δεδομένη, είναι βέβαιο ότι θα αλλάξει τον χάρτη και τα δεδομένα της περιοχής του Κορθίου. Με τέτοιες πεζοπορικές διαδρομές που δίνουν το πλεονέκτημα των συνδυαστικών κυκλικών πεζοποριών και παρακάμπτουν το μειονέκτημα της έλλειψης συγκοινωνιακής υποδομής, ο Όρμος Κορθίου μπορεί να μετατραπεί από ουραγό σε μπροστάρη στην ανάπτυξη του πεζοπορικού τουρισμού στο νησί. Και η εκτίμηση αυτή δεν είναι καθόλου υπερβολή, έχοντας περπατήσει μια από τις πιο φημισμένες διαδρομές της Ευρώπης, τη Μullerthal στο Λουξεμβούργο,(https://www.trekkings.be/mullerthaltrail.htm). Η διαδρομή αυτή που τυγχάνει να έχει την ευρωπαϊκή πιστοποίηση “Leading Quality Trails-Best of Europe, όπως και το Andros Routes, έχει σχεδιαστεί ως τρεις μεγάλοι κύκλοι που εφάπτονται μεταξύ τους, με δυνατότητα ο πεζοπόρος να μπορεί να κινηθεί εύκολα από τον ένα κύκλο στον άλλο, δημιουργώντας τη δική του διαδρομή μικρότερη ή μεγαλύτερη, ανάλογα τις προσωπικές του δυνατότητες και απαιτήσεις, ενώ κάθε μεγάλος κύκλος εμπεριέχει και μικρότερες “extra” κυκλικές διαδρομές, επίσης εφαπτόμενες. Το οδοιπορικό μου αυτό στο Κόρθι, το οποίο βασίστηκε στους χάρτες που σχεδίασε ο Γιώργος Γλυνός, μου θύμισε, σχεδιαστικά, αλλά και βιωματικά, περπατώντας, αυτή ακριβώς την αρχιτεκτονική της διαδρομής του Λουξεμβούργου.
(Με γαλάζιο το υφιστάμενο δίκτυο πεζοπορικών διαδρομών.Με πράσινο οι προσθήκες στο πλαίσιο του Andrus Beer Trail Race. Με πορτοκαλί άλλες προσπελάσιμες παραδοσιακές στράτες. Με κίτρινο χωματόδρομοι ή δευτερεύον οδικό δίκτυο.)
Οπότε δεν είναι καθόλου υπερβολή να πω ότι όπως διαμορφώνεται το πεζοπορικό δίκτυο της νότιας Άνδρου – με τις καινούργιες προσθήκες στο ήδη υφιστάμενο – απογειώνονται οι πεζοπορικές διαδρομές. Και όλα αυτά με επίκεντρο πλέον τον Όρμο Κορθίου.
Και φυσικά δεν θα μπορούσε να κλείσει αυτό το άρθρο χωρίς ένα μεγάλο ευχαριστώ στην προσπάθεια και το όραμα των ανθρώπων αυτών που μας ενέπνευσαν να περπατήσουμε στην περιοχή και που εργάστηκαν και εργάζονται στις διανοίξεις των διαδρομών. Στον εθελοντή Στέλιο Βαρθολομαίο που μας έφερε σε επαφή με τους ανθρώπους αυτούς και το έργο, για το οποίο δουλεύει και ο ίδιος με ενθουσιασμό και όραμα. Στον Ιωσήφ Παπαδόπουλο για τη συντροφιά του σε κάποιες από τις διαδρομές, την καθοδήγησή του στη 5η off road διαδρομή και τα ωραία βίντεο, από τη διαδρομή αυτή αλλά και την επίσκεψη στο Παλαιόκαστρο, καθώς και για την αγάπη του για τις διαδρομές της Άνδρου και το ήθος με το οποίο τις αντιμετωπίζει. Στον Gerard Kramer που υπήρξε συνοδοιπόρος στις 3 από τις 5 διαδρομές, τις οποίες κατέγραψε και φωτογράφισε για να τις μοιραστούμε με τον κόσμο και με βοήθησε στη μύηση των καταγραφών αυτών που ήταν απαραίτητες για το άρθρο. Στον Γιάννη Τριδήμα που είναι ένας θρύλος από μόνος του και το περπάτημα μαζί του βιωματική εμπειρία και απόλαυση. Στον Σπύρο Τσαούση και στον Γιώργο Γλυνό για τις γνώσεις που μας μεταλαμπάδευσαν και το πάθος τους για την ιστορία του τόπου που περπατήσαμε, την οποία επί χρόνια ερευνούν, μελετούν και αποτυπώνουν σε άρθρα με τα οποία εμπλουτίστηκε και το παρόν δημοσίευμα. Τον Γιώργο Γλυνό – επίσης και επιπλέον – για τη δημιουργία των νέων προτεινόμενων πεζοπορικών διαδρομών σε χάρτες για τη διευκόλυνση των πεζοποριών μας.
Τη Βιολάντη Βρατσάνου για τη συντροφιά της σε κάποιες πεζοπορίες και την έμπνευση για την ανάδειξη του οδοιπορικού στο Νότο με πολλούς και διάφορους τρόπους πέραν και της παρούσας δημοσίευσης. Χωρίς όλους αυτούς δεν θα είχα την ευκαιρία του οδοιπορικού στο Κόρθι, το οποίο περπάτησα και αφιερώνω στη μνήμη της μητέρας μου, ως φόρο τιμής στην περιοχή που γεννήθηκε, μεγάλωσε, περπάτησε και αγάπησε μέχρι υπερβολής καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της.
A.K.