Του Νίκου Χρυσόγελου
Γραμματέα Περιφερειακού Συμβουλίου Ν. Αιγαίου
Η Άνδρος, σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου, παράγει περίπου 15.000 τόνους οικιακών / εμπορικών απορριμμάτων το χρόνο. Με βάση την σύσταση από άλλα νησιά (Ρόδος, Σύρος) είναι πιθανό να έχει την ακόλουθη ποιοτική σύσταση (κατά προσέγγιση): Οργανικά: 30%, περίπου 4500 τόνοι το χρόνο. Συσκευασίες και έντυπο χαρτί: 60%, περίπου 9000 τόνοι το χρόνο. Λοιπά υλικά: 10%, περίπου 1500 τόνοι Άγνωστες είναι οι ποσότητες των άλλων αποβλήτων (κοπριές, γεωργικά υπολείμματα, ογκώδη και ηλεκτρικές-ηλεκτρονικές συσκευές, μπάζα κα), ενώ στο μέλλον θα παράγεται και λάσπη (ιλύς) από τους βιολογικούς καθαρισμούς που πρέπει να οδηγείται σε κατάλληλη επεξεργασία.
Επί 30 χρόνια δεν υπήρξε μια συνεκτική στρατηγική για την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων της Άνδρου, με αποτέλεσμα να αλλάξει χωρίς καμία επέμβαση η σύστασή τους (όπως και στις άλλες περιοχές), ν’ αυξάνεται συνεχώς η ποσότητά τους και να απορρίπτονται ανεξέλεγκτα σε μια περιοχή δίπλα στη θάλασσα και μέσα σε αρχαιολογικό χώρο. Οι ευθύνες είναι πολλές και διαχρονικές και αφορούν τόσο στην κεντρική εξουσία που έκλεινε τα μάτια μπροστά στο περιβαλλοντικό έγκλημα όσο και στην νομαρχιακή και τοπική αυτοδιοίκηση που αντιμετώπισαν το θέμα ως δευτερεύον. Η κατάρρευση του μετώπου των σκουπιδιών στην υπάρχουσα χωματερή (χιλιάδες τόνοι απορριμμάτων παρασύρθηκαν στην παραλία και στη θάλασσα στις αρχές Φεβρουαρίου 2011) θα συνέβαινε αργά ή γρήγορα.
Μερικές διαπιστώσεις
Ήδη πέρασαν ήδη 5 σχεδόν μήνες χωρίς να έχουν αναληφθεί οι πρωτοβουλίες που είναι απαραίτητες. Το περιβαλλοντικό και το οικονομικό κόστος θα αυξάνεται όσο περνάνε οι μέρες. Όσα θα έπρεπε να γίνουν υπό κανονικές συνθήκες σε κάποια χρόνια, τώρα πρέπει να γίνουν μέσα σε ελάχιστους μήνες. Δεν υπάρχει πια η πολυτέλεια να χάνεται έστω και μια μέρα. Μια τέτοια κρίση δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με τους ρυθμούς και τα εργαλεία του παρελθόντος – που εξάλλου έφεραν το νησί σε αυτή την κατάσταση – αλλά με μια ολοκληρωμένη, συγκροτημένη πολιτική για τα απορρίμματα, που περιλαμβάνει και χρονοδιαγράμματα, μηχανισμούς που ελέγχουν αν οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί υλοποιούνται, κινητοποίηση όλης της κοινωνίας της Άνδρου. Η σημερινή κρίση πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσα από νέες πολιτικές και μέσα στους επόμενους 4-5 μήνες. Για τον λόγο αυτό δεν θα πρέπει να λαμβάνονται αποφάσεις για προσωρινές λύσεις που διαιωνίζουν την κρίση. Οι προσωρινές «λύσεις» θα έπρεπε να είχαν ήδη τελειώσει. Η μόνη λύση που θα φέρει αποτελέσματα διατηρήσιμα μακροχρόνια, με λογικό οικονομικό κόστος, είναι η εφαρμογή της ιεραρχίας στις μεθόδους διαχείρισης των απορριμμάτων με αποτελεσματική οργάνωσή τους, κινητοποίηση της κοινωνίας, οργάνωση υποδομών, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών. Η νομοθεσία υποχρεώνει στην εφαρμογή της εξής ιεραρχίας: πρόληψη/μείωση απορριμμάτων, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση συμπεριλαμβανομένης της κομποστοποίησης. Υπολείμματα θα υπάρχουν για αρκετό διάστημα και μέχρι να φτάσουμε στην ελαχιστοποίηση και πρακτικά στον μηδενισμό τους (στρατηγική μηδενικών αποβλήτων) θα χρειαστεί μια δεκαετία. Η διαχείριση των υπολειμμάτων είναι, όμως, το τελευταίο στάδιο και όχι το πρώτο. Πρέπει λοιπόν να μην ξεχνάμε το τι θα γίνει το 60-80% των απορριμμάτων που μπορούμε να αξιοποιήσουμε άμεσα. Η χωροθέτηση έχει καθυστερήσει και πρέπει με αντικειμενικό και αδιαμφισβήτητο τρόπο να επιλεγεί ένας χώρος για την ταφή των υπολειμμάτων. Για να μειωθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις αλλά και οι αντιδράσεις των πολιτών στο θέμα της χωροθέτησης ενός χώρου ταφής απορριμμάτων αλλά και για εφαρμοστεί η υπάρχουσα νομοθεσία, στον χώρο ταφής πρέπει να οδηγούνται στο αρχικό στάδιο όχι περισσότερα από το 40% των απορριμμάτων της Άνδρου (δηλαδή όχι πάνω από 6000 τόνοι το χρόνο) και μέχρι το 2020 όχι πάνω από 7-15% των απορριμμάτων (δηλαδή όχι πάνω από 1050 – 2250 τόνοι το χρόνο). Με τη μείωση/πρόληψη των απορριμμάτων, την επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση και κομποστοποίηση πρέπει να διαχειρίζεται η Άνδρος με βιώσιμο τρόπο (εκτός ταφής δηλαδή) σε πρώτο στάδιο το 60% και σε βάθος χρόνου το 80-95% των απορριμμάτων της. Το 50-60%% του συνόλου των οικιακών απορριμμάτων είναι υλικά συσκευασίας, δηλαδή 7.500-9000 τόνοι το χρόνο. Ένα ολοκληρωμένο και αποδοτικό σύστημα διαχείρισης των απορριμμάτων περιλαμβάνει διαλογή στην πηγή των υλικών συσκευασίας αλλά και άλλων προϊόντων. Αυτό διευκολύνει την τελική διαλογή, κάνει πιο αποδοτική την ανακύκλωση και την κομποστοποίηση και μειώνει σημαντικά τις ποσότητες υπολειμμάτων που πάνε τελικά για ταφή. Υπάρχει σήμερα στην Άνδρο χωριστή συλλογή των υλικών συσκευασίας σε τρεις διαφορετικούς κάδους: ένας για χαρτί/χαρτόνι, ένας για γυαλί και ένας για τα υπόλοιπα υλικά συσκευασίας, δηλαδή πλαστικά, μέταλλα, μεικτές συσκευασίες. Τα σημερινά χαμηλά επίπεδα ανακύκλωσης (400-500 τόνοι τον 1,5 χρόνο που λειτουργεί το πρόγραμμα, δηλαδή περίπου 3% στο σύνολο των απορριμμάτων) οφείλονται κυρίως στον χαμηλό βαθμό οργάνωσης της χωριστής συλλογής, σε προβλήματα που σχετίζονται με την χρηματοδότηση της συλλογής που έχει αναλάβει ιδιώτης, στον περιορισμένο αριθμό κάδων χωριστής συλλογής (υπάρχουν 150 τριάδες κάδων σε όλο το νησί), τις ακατάλληλες υποδομές (μικρές δυνατότητες δεματοποιητών). Η συνεργασία με την ΕΕΑΑ και οι δωρεές ιδιωτών (σε χρήμα και υποδομές, όπως 2 δεματοποιητές και επιπλέον φορτηγό για χωριστή συλλογή χαρτοκιβωτίων από Σ/Μ), η εθελοντική βοήθεια από ενεργούς πολίτες (ακόμα και στην δεματοποίηση των ανακυκλώσιμων υλικών) πρέπει να συνδυαστούν με επανασχεδιασμό του προγράμματος ώστε να αυξηθεί ΑΜΕΣΑ η ανακύκλωση συσκευασιών από το 3% σήμερα (400-500 τόνοι σε ένα σύνολο 15.000 τόνων απορριμμάτων) στο 30% ως προς το σύνολο των απορριμμάτων (δηλαδή τουλάχιστον 5000 τόνους το χρόνο). Κρίσιμος παράγοντας για την επίτευξη αυτού του στόχου, εκτός από την καλύτερη οργάνωση, είναι η ενημέρωση πόρτα – πόρτα, των μαθητών στα σχολεία και των πελατών όλων των επαγγελματικών δραστηριοτήτων. Πάνω από το 30% του συνόλου των οικιακών απορριμμάτων, δηλαδή τουλάχιστον 4.500 τόνοι, είναι αποφάγια και γενικότερα οργανικά απορρίμματα. Στην ποσότητα αυτή πρέπει να προστεθούν κλαδέματα, υπολείμματα από γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες. Η αναλογία των οργανικών στα απορρίμματα είναι μεγαλύτερη το καλοκαίρι λόγω του τουρισμού. Στόχος της στρατηγικής αντιμετώπισης της κρίσης των απορριμμάτων πρέπει να είναι η κομποστοποίηση άμεσα του 60% των οργανικών (2700 τόνοι, δηλαδή 18% των απορριμμάτων συνολικά) μέχρι το 2012 μέσω της οικιακής κομποστοποίησης (πρόληψη) και με την τοποθέτηση μηχανικών κομποστοποιητών και χωριστή συλλογή των οργανικών. Στην Άνδρο η τοποθέτηση 4 μηχανικών κομποστοποιητών (κοινοτική κομποστοποίηση), από ένας στις 4 βασικές οικιστικές ενότητες της Άνδρου (Χώρα, Κόρθι, Μπατσί, Γαύριο), μπορεί να καλύψει εύκολα αυτές τις ανάγκες, με δεδομένο ότι ένα τέτοιο σύστημα μπορεί εύκολα να επεξεργάζεται περίπου 1000 τόνους οργανικών το χρόνο, με χαμηλό κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας, σε τοπικό επίπεδο. Πρόγραμμα μηχανικής (επί τόπου) κομποστοποίησης μπορεί να εφαρμοστεί και στα μεγαλύτερα ξενοδοχεία του νησιού.
Συμπέρασμα
Σήμερα τα ανταποδοτικά τέλη του Δήμου για την διαχείριση των απορριμμάτων ανέρχονται σε 1.500.000 περίπου Ευρώ. Η προσωρινή «λύση» του ΣΟΥΚΟΥ που επιλέγει, στην περίπτωση που δουλέψει απρόσκοπτα και χωρίς προβλήματα, θα κοστίσει στον Δήμο 100.000 περίπου Ευρώ τον μήνα και με δεδομένο ότι εκτιμάται ότι θα παραμείνει σε λειτουργία για 2-3 χρόνια, ο Δήμος θα πρέπει να διαθέσει τουλάχιστον 2,5-3.000.000 ευρώ για την «ενδιάμεση» διαχείριση των απορριμμάτων, μέχρι να προχωρήσει κάποια άλλη λύση, αν ακολουθηθούν τα σημερινά χρονοδιαγράμματα. Αυτό σημαίνει ότι οι δημότες θα επιβαρυνθούν με άλλο ένα τουλάχιστον Ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο κτιρίου τους (το σημερινό τέλος καθαριότητας βασίζεται στην χρέωση με βάση κυρίως τα τετραγωνικά των κτιρίων, συνολικά 1.000.000 τετραγωνικά μέτρα στην Άνδρο). Αλλά οι αναγκαίες υποδομές για την μακροχρόνια διαχείριση και επίλυση του προβλήματος θα κοστίσουν έξτρα. Αυτό που προτείνουμε εδώ ως Οικολόγοι φέρνει την πραγματική λύση πολύ πιο γρήγορα και κοστίζει πολύ πιο λίγο, λιγότερο από 1.000.000 Ευρώ, που απαιτούνται για την πλήρη ανάπτυξη όλων των αναγκαίων υποδομών (κάδοι χωριστής συλλογής, κάδοι οικιακής κομποστοποίησης, πρέσες δεματοποίησης, οχήματα συλλογής σε κάθε οικισμό, κόστη διαμόρφωσης χώρων και αγορά μηχανικών κομποστοποιητών) και την ενημέρωση-ευαισθητοποίηση των πολιτών. Η ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων κοστίζει λιγότερο ακόμα και συγκρινόμενη με την σημερινή ανεξέλεγκτη κατάσταση (αν συνυπολογιστεί η επιβάρυνση στο περιβάλλον και το πραγματικό κόστος εξυγίανσης της περιοχής που έχει χρησιμοποιηθεί ως χωματερή, της παρακείμενης ακτής και της θάλασσας). Δεν πρέπει, λοιπόν, ο Δήμος να παρασυρθεί σε προσωρινές «λύσεις» μεγάλης διάρκειας που θα σπαταλήσουν τεράστια ποσά. Αντιθέτως οι πόροι πρέπει να επενδυθούν σε υποδομές και προγράμματα ενημέρωσης για ανακύκλωση και κομποστοποίηση, που θα πετύχουν μακροχρόνια αποτελέσματα και πραγματικά λύση του προβλήματος άμεσα. Οι σημερινές προσωρινές λύσεις που έχουν επιλεγεί δεν μπορεί και δεν πρέπει να αφορούν διάστημα πάνω από 3 μήνες.
