Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΔΑΜΠΑΣΗ
Ο επισκέπτης της Άνδρου καθώς παίρνει το δρόμο από το χωριό Αποικία προς το χωριό Βουρκωτή, συναντά στη δεξιά πλευρά το γραφικό μοναστήρι της Αγίας Ειρήνης. Πρόκειται για ένα σημαντικό θρησκευτικό μνημείο που πριν λίγα χρόνια αναστηλώθηκε χάρις στην γενναιόδωρη χορηγία του εφοπλιστή Λευτέρη Πολέμη.
Το μοναστήρι έχει οικοδομηθεί στην περιοχή με την ονομασία Αρχόντα στην Βορεινή πλευρά του χωριού Στενιές του νησιού και περιβάλλεται από οχυρωματικό τοίχο.
Η Εκκλησία της Αγίας Ειρήνης έχει ένα μαρμάρινο κωδωνοστάσιο από λευκό μάρμαρο και στην είσοδο υπάρχει η επιγραφή «Δια χειρός Θεοδώρου Μιχαήλ,…….1820»
Ο τρούλος με κεραμίδια διατηρεί τα κλασσικά γνωρίσματα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Στο προαύλιο υπάρχει πηγή με τρεχούμενο γάργαρο νερό με ιαματικές ιδιότητες, σύμφωνα με τις χημικές αναλύσεις του Αχιλλέα Γεωργαντά.
Στα παλιά χρόνια γινόταν εκμετάλλευση του νερού αυτού, το οποίο με νταμιτζάνες διοχετευόταν σε μεγάλα ξενοδοχεία της Αθήνας όπως την Μεγάλη Βρετανία. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το μαρμάρινο τέμπλο του Ναού με καλλιτεχνικές ανάγλυφες παραστάσεις.
Στο σημείο που βρίσκεται η Πύλη του Αγίου Βήματος ψηλά στο τέμπλο ύπαρχει η επιγραφή: «Η μεν εκ βάθρων ανέγερσις του ναού τούτου, οικοδομήθη παρά Λεοντίου Ιερομόναχου το 1780, ο καλλωπισμός αυτού νυν απηρτίσθη δια προτροπής και ιδίας δαπάνης του πανιερωτάτου Αγίου Μεσημβρίας κυρίου Γρηγορίου». Στο δάπεδο του ναού υπάρχει μαρμάρινη ανάγλυφη παράσταση με τον δικέφαλο αυτοκρατορικό αετό του Βυζαντίου με στέμμα ανάμεσα στις δύο κεφαλές και σκήπτρο στο δεξιό πόδι. Οι εικόνες είναι των νεωτέρων χρόνων. Εξαίρεση η εικόνα του αγιογράφου Νικολάου Μενδρινού με την υπογραφή «χειρ Νικολάου» με θέμα την Αγία Ειρήνη και σε μικρά εικονίδια τα μαρτύρια της Αγίας.
Στη σημαντική αυτή εικόνα διαβάζουμε την επιγραφή: «’Ίππων ταχθέντων συμπατήσαντες την Αγίαν, ό μεν τον πατέρα αυτής έκτεινεν, ό δε ανθρωπινή φωνή ύμνησεν αυτήν», ήτις τον άνέστησεν». «Δήσαντες εις τροχόν την Αγίαν, ήτις παραδόξως έλύθη κι έπίστευσαν τω Κυρίω …». «Δι’ ήμερων» προσευχομένη εζήτει παρά του Θεού το προορατικόν χάρισμα…». «Εκεί μήλα έκομίσθησαν δια της νηώς (δίο) δώρον τη Αγία σταλέντα υπό Ιωάννου του Θεολόγου».
Σύμφωνα με αυτόγραφο σημείωμα του κτήτορα του μοναστηριού μητροπολίτη πρώην Μεσημβρίας Γρηγορίου του Σπυρίδου το Ιερό Μνημείο κτίσθηκε το 1780.
Στη μονή της Αγίας Ειρήνης διαβιούσαν στο παρελθόν μοναχές που προήρχοντο κυρίως από αρχοντοπούλες της περιοχής. Ταυτοχρόνως στο μοναστήρι διέμεναν και γέροντες μοναχοί.
Το Μοναστήρι εορτάζει πανηγυρικά την παραμονή στις 4 Μαΐου, ημέρα κατά την οποία ιερουργούν όλοι οι ιερείς της Άνδρου με την παρουσία του Μητροπολίτη κ. κ. Δωρόθεου του Β΄.
