Ο υπόψη τόμος, με τίτλο «Ο βίος και του έργο του Θεόφιλου Καΐρη- Οι θέσεις του για την ορθόδοξη πίστη και τη Βίβλο» αναφέρεται στον εκ της νήσου Άνδρου μεγάλο στοχαστή Θεόφιλο Καΐρη.
Το έργο είναι αποτέλεσμα μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας του Αυγουστή Μπάλκα, που υλοποιήθηκε και ολοκληρώθηκε αναζητώντας διέξοδο, μετά τον αποκλεισμό των εξωστρεφών δραστηριοτήτων του Συλλόγου των Απανταχού Αποικιανών. Την έκδοση προλογίζει τιμητικά ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών Σωτήριος Δεσπότης.
Ο Θεόφιλος Καΐρης (1784-1853) ανήκει στην κατηγορία των Διδασκάλων του Γένους. Υπήρξε ιερωμένος, θεολόγος και φιλόσοφος, φιλάνθρωπος και προστάτης των ορφανών από τον απελευθερωτικό αγώνα. Παρά ταύτα διώχθηκε για τις ιδέες του και την πίστη του, τόσο από την Εκκλησία, που τελικά τον αποσχημάτισε με αφορισμούς, όσο και από την Πολιτεία, λόγω των τότε πολιτικών διενέξεων. Ίσως, κατά πολλούς, να είχε αποφύγει τον άγριο κατατρεγμό, αν είχε αφ’ εαυτού αποσχηματιστεί… Είναι πολύ σημαντικό, ότι διώχθηκε βάναυσα, όσο κανένας άλλος από τους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού και ότι οι διώξεις του άρχισαν μετά τον θάνατο του φίλου του πρωθυπουργού Ιωάννη Κωλέττη. Τελικά, πέθανε έγκλειστος σε μικρό, σκοτεινό, δυσώδες και κάθυγρο δωμάτιο των φυλακών της Σύρου, ενώ φανατικοί δεν σεβάστηκαν ούτε τη σωρό του. Όμως, ο Άρειος Πάγος αποκατέστησε τη μνήμη του. Για το ακέραιο του χαρακτήρα του, την δεινότητα των λόγων του και τον σεβασμό των μελών των Εθνοσυνελεύσεων στο πρόσωπό του, επελέγη και υποδέχθηκε τον πρώτο Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια κατά την άφιξή του στην Ελλάδα.
Η έρευνα προσανατολίστηκε στη διαφοροποίησή του από τον χριστιανισμό, στις αιτίες της τόσο στυγνής δίωξης που υπέστη και στους βασικούς λόγους συνεργασίας του με τους μισσιονάριους, τους προτεσταντικούς ιεραποστόλους, που δρούσαν στα πρώτα χρόνια του νεοελληνκού κράτους. Η έκδοση του τόμου συνέπεσε χρονικά με τους εορτασμούς για τα διακόσια χρόνια από την εθνική μας Παλιγγενεσία, λαμβανομένου υπόψη ότι ο Καΐρης, πέραν των πολλών άλλων, ύψωσε τη σημαία της επανάστασης, πολέμησε, τραυματίστηκε και αγωνίστηκε με πάθος για την απελευθέρωσή μας από τον ζυγό των Οθωμανών.
* * * *
Στον τόμο μετά τον πρόλογο και τα εισαγωγικά περιλαμβάνονται τα εξής κεφάλαια:
Μέρος Πρώτο:
- Καταγωγή
- Μοναχισμός-Σπουδές και πνευματικές αναζητήσεις
- Ο αγώνας απελευθέρωσης- Η φιλανθρωπία και το ορφανοτροφείο
- Η Θεοσέβεια, το Καϊρικό ηθικο-φιλοσοφικό σύστημα
- Οι διώξεις, η καταδίκη, ο θάνατος και η αποκατάσταση
- Τα συγγράμματα και η βιβλιοθήκη του
Μέρος Δεύτερο:
- Το περιβάλλον και οι επιδράσεις του στον Καΐρη
- Ο Καΐρης εν μέσω του ευρωπαϊκού περιβάλλοντος
- Οι δυτικοί ιεραπόστολοι μισσιονάριοι και ο Καΐρης
(10) Η διαφοροποίηση σε σχέση με τη Βίβλο
Στη συνέχεια ακολουθούν η περίληψη και τα συμπεράσματα από την ανάλυση των κατωτέρω σημείων κατά την διεξαχθείσα έρευνα στην όλη διαδρομή του Καΐρη: (α) Οι επιδράσεις που δέχθηκε από το περιβάλλον του, ώστε να διαφοροποιηθεί από τον χριστιανισμό. (β) Τα βαθύτερα αίτια της τόσο βάναυσης δίωξής του, δοθέντος ότι υπήρξαν και άλλοι εκσυγχρονιστές που στρέφονταν ευθέως κατά της Εκκλησίας, χωρίς όμως να υποστούν το μεγάλο αυτό διασυρμό. (γ) Επιβεβαίωση ότι με το έργο του αναδείχθηκε εκ των κύριων εκφραστών του νεοελληνικού διαφωτισμού, ενώ με τον στυγνό διωγμό του κατέστη μάρτυρας θρησκευτικού και πολιτικού φανατισμού. (δ) Οι λόγοι για τους οποίους συνεργάστηκε με τους προτεσταντικούς ιεραπόστολους, παρά το γεγονός ότι δεν συνέπιπταν οι θρησκευτικές, φιλοσοφικές και θεολογικές τους αντιλήψεις.
Ο τόμος είναι διαστάσεων 14χ21 με 246 σελίδες και διατίθεται από τις «Εκδόσεις Γρηγόρη».
* * * *
Τιμητική παρουσίαση του έργου έγινε τον Αύγουστο του 2023 στην Άνδρο. Βλ.:
