Μεγάλη Παρασκευή στην ‘Ανδρο. Ημέρα απόλυτου πένθους καθώς κορυφώνεται το θείο δράμα.
Ημέρα πένθιμη που ο καθένας μας “προσδοκά ανάσταση νεκρών” κι αφήνει λίγα λουλούδια στο παγωμένο μάρμαρο ή στο οστεοφυλάκειο κάποιου κοιμητηρίου, για αγαπημένα πρόσωπα που έφυγαν ανεπιστρεπτί.
Και ύστερα οι Επιτάφιοι, η περιφορά και τα εγκώμια τα ειδικά τροπάρια που ψάλλονται κατά τον ΄Όρθρο του Μεγάλου Σαββάτου ενώ κατά την τελετουργία ψάλλονται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, εντός των ναών, λίγο πριν την εκφορά του επιταφίου, όπου μερικά εξ αυτών και επαναλαμβάνονται κατά την εκφορά.
Παναγία Σαρίζης
Τα εγκώμια
Πρόκειται για 185 σύντομα τροπάρια που παρεμβάλλονται μετά τον 118ο ψαλμό, (ψαλμό του Αμώμου) ακολουθώντας σε τρεις στάσεις. Η πρώτη στάση σε ήχο πλάγιο α΄ αρχίζει με το εγκώμιο “Η ζωή εν τάφω, κατετέθης, Χριστέ…”. Η δεύτερη στάση σε ήχο πλάγιο α΄ αρχίζει με το εγκώμιο “Άξιον εστί μεγαλύνειν σε τον Ζωοδότην…” και η τρίτη στάση σε ήχο γ΄ αρχίζει με το εγκώμιο “Αι γενεαί αι πάσαι ύμνον τη ταφή Σου προσφέρουσι Χριστέ μου”.
Και οι τρεις στάσεις καταλήγουν με το ίδιο τροπάριο – εγκώμιο που ξεκινούν ενώ ο λειτουργών ιερέας ή αρχιερέας θυμιατίζει τον επιτάφιο και από τις τέσσερις πλευρές του. Συνέχεια των εγκωμίων ακολουθούν ευλογητάρια και στιχηρά ιδιόμελα.
Γενικά τα εγκώμια μεταφέρουν κατανυκτική έκπληξη επί του θείου δράματος, την αναπαράσταση του οποίου τιμούν οι Χριστιανοί. Ιστορικά αποδίδονται κυρίως ως λαϊκής έμπνευσης δημιουργήματα που φέρονται σε κώδικες με διάφορες παραλλαγές. Κάποια όμως εξ αυτών διακρίνονται ιδιαίτερα για την αρχαιότητά τους, ως αντιγραφή, από Βυζαντινούς μαΐστορες, των αρχαίων εγκωμίων προς την Περσεφόνη και την θεά Δήμητρα που ψάλλονταν κατά τα Ελευσίνια Μυστήρια, όπως το “Ω γλυκύ μου Έαρ, γλυκύτατόν μου τέκνο”.
Η τρίτη στάση των εγκωμίων της Μ.Παρασκευής ψάλλεται σε ήχο ΄Δ δηλ. ”τέταρτο” ή αλλιώς ”λέγετο” ή αλλιώς μιξολύδιο. Αυτό που σας μπέρδεψε είναι το ειδικό σημάδι του ήχου που περιλαμβάνει ένα κεφαλαίο Γ δίπλα του ένα ”τος” και από κάτω του ένα ”λ”