Αντίο… στον αδελφό μου
Σε θυμάμαι όταν 20άρης έφυγες, με λίγα ρουχαλάκια, σε ένα μικρό σάκο να πας ναυτόπαις στο καΐκι του Λαψάτη. Τότε θυμάμαι, όταν σε έβλεπα να πηγαίνεις προς την Χώρα, πέρα στον μεγάλο τοίχο, σκέφτηκα «πάει το σπίτι μας, δεν πρόκειται να ξαναγίνει όπως πρώτα. Ο αδελφός μου έφυγε».
Μετά σε θυμάμαι όταν έφυγες να πας στρατιώτης, τότε που ο συγχωρεμένος και μακαριστός πατέρας μας, 13 χρονών παιδάκι, με έπιασε από το αυτί και με διέταξε να σε αντικαταστήσω δεξιός ψάλτης στο αναλόγιο.
Τα επόμενα χρόνια πότε λιγάκι μαζί στην Άνδρο και πότε χωρισμένοι στα πέρατα της γης. Το 1970 αποφάσισες να ακολουθήσεις την κλίση σου και να γίνεις παπάς. Όταν εγύρισα στην Άνδρο και σε είδα, μπροστά στην Αγία Τράπεζα με κυρίεψαν διάφορα συναισθήματα. Χαρά γιατί το Πολεμέικο κόντευε να κλείσει 200 χρόνια ιεροσύνης στην εκκλησία της Σάριζας και μαζί και ευθύνη για σένα αλλά και για μένα γιατί έπρεπε να σου συμπαρασταθώ.
Πέρασαν 40 χρόνια, 10 όταν εγώ ακόμη ταξίδευα και 30 που ήμουν στην Ελλάδα. Κάναμε μαζί χιλιάδες λειτουργίες εσύ στην Αγία Τράπεζα και εγώ στο αναλόγιο. Ήσουν ο πρώτος παπάς στον πλάγιο α’ και πλάγιο δ’. Υψίφωνος σαν σπίνος και μελωδικός σαν αηδόνι.
Όταν έπιασες τα 70 ξαφνικά άρχισες να φιλοσοφείς την ζωή. Βαθιά θρησκευόμενος έβλεπες τα πάντα μεταφυσικά, πάντα μέσα από την θρησκεία και συνεχώς παραπονιόσουν για την νεολαία και τις κλίσεις της εκτός θρησκείας. Ήσουν όμως και ο μόνος παπάς της Άνδρου και τακτικά λάβαινες τηλεφωνήματα από μαθητές και φοιτητές που σε παρακαλούσαν να προσευχηθείς για να έχουν καλά αποτελέσματα στις εξετάσεις. Κι εσύ άνοιγες το ευχολόγιο και έβαζες το πετραχήλι, που το είχες πάντα δίπλα σου στο τηλέφωνο και διάβαζες σιωπηλά τις ευχές για τα παιδιά. Δεν μπορώ να πω ότι ήσουν άγιος. Λίγο φωνακλάς, λίγο αστείος, και πάντοτε ένας κοσμικός παπάς χωρίς τα «τέκνον μου» κ.τ.λ. Η ψυχή σου όμως ήταν πραγματικά χριστιανική, πονετική και συγχωρετική και πάντοτε παρούσα στην ανθρώπινη δυσκολία της ζωής. Σε τυραννούσε ο σταυρός που σήκωνες χρόνια πολλά με τον γιο σου και σε κάθε περίπτωση πόνου ήσουν πάντοτε συμπονετικός και φιλεύσπλαχνος. Θα μπορούσα εύκολα να παρεξηγηθώ και να πω ότι είχες μια θαυματουργό προσευχή αλλά ξέρω ότι αρκετές φορές τα δάκρυα σου έφεραν αποτελέσματα. Τα κλάματα και τα δάκρυα από πολύ κόσμο, την ημέρα της κηδείας σου, μαρτυρούν το ψυχικό όφελος και την υγεία που ξαναβρήκαν με την προσευχή σου πολλοί άνθρωποι, μαζί κι εγώ, που όταν βαριά άρρωστος με σταύρωνες με κλάματα με την Αγία Λόγχη δίνοντας μου και πάλι υγεία και ψυχική ηρεμία.
Νομίζω ότι ήσουν μεταξύ των λίγων παπάδων, που πραγματικά αγαπούσε την φύση και την παράδοση και την νοιαζόσουν πραγματικά. Δεν υπήρχε τίποτα γύρω από την γεωργία που να μην το ξέρεις. Τίποτα γύρω από τα έθιμα, τίποτε γύρω από την εθιμοτυπική εκκλησιαστική τάξη και τους κανονισμούς της εκκλησίας. Στεναχωριόσουν που ορισμένοι νέοι παπάδες δεν ακολουθούσαν την τάξη και γινόσουν έξω φρενών όταν έβλεπες παπά χωρίς καλυμμαύχι. «Το καλυμμαύχι μου» έλεγες «δεν είναι ρεπούμπλικα, μας το δίνει ο Δεσπότης προ της χειροτονίας και είναι κομμάτι της ιερατικής αμφιέσεως».
Κάποτε σε έπιασε πόνος ψυχικός γιατί κανείς στην Άνδρο δεν ήξερε να φτιάχνει μουσικά όργανα. Ήσουν αυτοδίδακτος από μικρός, σαντουριέρης με αγάπη και κλίση ειδικά στους ανδριώτικους χορούς, μπαλό, συρτό κ.τ.λ. όταν αποφάσισες να φτιάξεις σαντούρια. Μια δουλειά δύσκολη εξαιρετικά, αλλά ήσουν πολυμήχανος σαν τον Οδυσσέα. Ένα από τα σαντούρια που έφτιαξες έφτασε μέχρι την Αμερική και άλλα υπάρχουν ακόμη στην Άνδρο.
Κάποτε σε έπιασαν τα γέλια όταν είδες σε ένα μουλάρι ένα εισαγόμενο στην Άνδρο σαμάρι, δεν ξέρω πού φτιαγμένο και αποφάσισες να φτιάχνεις σαμάρια. Έφτιαξες αρκετά, πολύ προσεγμένα και η φήμη σου ακόμα υπάρχει σε όλη την Άνδρο. Πριν 10 περίπου χρόνια ήμουν σε φιλική επαφή με τον Παναγιώτατο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως κ. Βαρθολομαίο που μου ζήτησε κάποια χάρη για τις Εκκλησίες της Πόλης. Του ζήτησα κι εγώ μια χάρη. Του είπα ότι οι παπάδες της ελληνικής επαρχίας και ειδικώς της νησιωτικής Ελλάδος δεν μπορούν να διανοηθούν ότι θα μπορούσαν να συλλειτουργήσουν με τον Πατριάρχη τους. Του ζήτησα κι εγώ την χάρη αυτή και μου είπε να σε φέρω εδώ στην Πόλη τον Νοέμβριο την ημέρα των Εισοδείων.
Σε θυμάμαι στις εκφωνήσεις σου στον Πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου και στο τέλος λέγοντας την Οπισθάμβωνο ευχή. Ίσως και να ήταν και η μεγαλύτερη χαρά που μπόρεσα να σου προσφέρω. Όταν την άλλη μέρα πήγαμε στην Αγία-Σοφιά έβαλες τα κλάματα και έπαθες αφωνία. Όταν βγήκαμε έξω σε ρώτησα. Τι σου συνέβη; Μου είπες ότι όσο σκεπτόσουν ότι εδώ μέσα λειτουργούσε ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος έχασες τα λογικά σου.
Όταν πλησίαζαν τα Χριστούγεννα του 2009 κατάλαβα ότι πραγματικά σου έλειπε ένα καλό σαντούρι. Αυτό που είχες, είχε πετσικάρει και δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί. Σου αγόρασα ένα. Όταν το έφεραν στο σπίτι κατάλαβα ότι η χαρά ενός παιδιού και ενός γέρου, μπροστά σε δώρο, είναι το ίδιο μεγάλη και αληθινή. Πολλές φορές καθόσουν μπροστά και έπαιζες και πραγματικά το χαιρόσουν.
Από τις αρχές του 2011 άρχισε να με βασανίζει η σκέψη ότι η υγεία σου δεν πήγαινε καλά. Απεχθανόσουν τα φάρμακα και το οξυγόνο και έδειχνες ότι δεν έχεις την επαρκή ψυχική δύναμη να αντισταθείς στην αρρώστια. Αποφάσισα αρχές Μαρτίου να σε ξαναφέρω στην Αθήνα. Αλλά η απόφαση δεν εκτελέστηκε ποτέ λόγω κακοκαιρίας. Μια βραδιά του Μαρτίου χτύπησε το τηλέφωνο μεσάνυχτα και πριν το σηκώσω κατάλαβα ότι κάτι τραγικό συμβαίνει.
Μας άφησες γεια γρήγορα και απλά σαν αστραπή. Δεν μας κούρασες, δεν μας ζήτησες, δεν σου δώσαμε. Όταν σε φέρανε στην Παναγία της Σάριζας νόμιζα ότι θα έβαζες «Ευλογημένη», οι θόλοι της εκκλησίας ακόμα αντηχούσαν από την μελωδική φωνή σου. Ήσουν εκεί, όπως εκεί ήταν και 25 ιερείς της Άνδρου για να σου πουν τα λόγια εκείνα με τα οποία κατευόδωσες εκατοντάδες ανθρώπους, όπως εκεί ήταν εκατοντάδες φίλοι και γνωστοί, που άλλους βάπτισες, άλλους πάντρεψες και άλλους ωφέλησες με την προσευχή σου και τις ευχές σου.
Μας έμειναν ο σταυρός σου, το πετραχήλι σου και το επιγονάτιό σου, οικογενειακά αναμνηστικά της επί γης παρουσία σου.
Θυμάμαι όταν τελευταία φορά είπα να σε φέρω στην Αθήνα μου έφερνες αντιρρήσεις για τον καιρό, το κρύο και άλλα. Με ρωτούσες πόσες μέρες θα σε κρατήσουν στο νοσοκομείο. Μου είπες μόλις γυρίσουμε θέλω να με πας στο μοναστήρι στην Αγία Ειρήνη. Στο υποσχέθηκα ξέροντας πόσο αγαπάς αυτό το νεκροαναστημένο ναό. Δυστυχώς δεν τα καταφέραμε να πάμε εν ζωή. Αλλά της Αγίας Ειρήνης στις 5 Μαΐου αποφασίσαμε να κάνουμε εκεί το 40ήμερο μνημόσυνο σου. Μια λαοθάλασσα ήλθε να σε χαιρετήσει. Εκατοντάδες έκλαψαν, όλοι είπαν «Θεός σχωρέστον». Δεν σε έχω δει ακόμη στον ύπνο μου. Παραπονιέμαι για αυτό. Από την άλλη λέω ότι αν ήθελες κάτι από μένα θα ερχόσουν να μου το πεις και ησυχάζω. Η μεγάλη μου χαρά, αδελφέ μου και παπά μου είναι ότι σου έκανα τον Άγιο Ελευθέριο. Εκεί έκανες εκατοντάδες λειτουργίες ξεκούραστος, χωρίς τα σκαλοπάτια και τον ποδαρόδρομο μέχρι την Παναγία της Σάριζας. Μου το έλεγες συνέχεια και είναι κάτι που με ευχαριστεί πάρα πολύ.
Αδελφέ μου και παπά μου σου έκανα ένα μεγάλο μονόλογο. Άσε να πω δυο λόγια και στους άλλους. Πολλά ευχαριστώ και σε όλους εκείνους που ενώ εγώ ήμουν στην Αθήνα, λόγω κακοκαιρίας, περιποιήθηκαν, έφτιαξαν, ετοίμασαν τον νεκρό αδελφό μου. Ευχαριστώ πολύ όλο το ιερατείο της Άνδρου που παρευρέθηκαν στην κηδεία του. Ευχαριστώ των Σεβασμιότατο Σύρου & Άνδρου που παρευρέθηκε στο μνημόσυνο και είπε τόσο θερμά λόγια όπως και τους ιερείς που συν-προσευχήθηκαν μαζί μας. Ευχαριστώ την χορωδία της Χώρας επίσης και έναν – έναν όλους τους γνωστούς και φίλους που τίμησαν την μνήμη του αδελφού μου.
Ελευθέριος Πολέμης
