Τα ευρήματα των ανασκαφών κατά το έτος 2011 
Δρος Χριστίνας Α. Τελεβάντου Δ/ντριας της ανασκαφής
Οι ως τώρα ανασκαφές στον Στρόφιλα Άνδρου έφεραν στο φως τμήματα ενός μοναδικού σε μέγεθος και διατήρηση οχυρωμένου οικισμού της Νεολιθικής εποχής. Με τα ως τώρα στοιχεία η ίδρυσή του τοποθετείται στην Νεώτερη Νεολιθική ΙΙ περίοδο και η ακμή του στην Τελική Νεολιθική (ΤΝ) ή Χαλκολιθική περίοδο (4500-3200 π.Χ.).Υπολογίζεται ότι εκτείνεται τουλάχιστον σε όλη την έκταση του οροπεδίου (16.000 τ.μ. περίπου) και από τα ανασκαμμένα τμήματα προκύπτει ότι πρόκειται για έναν εξαιρετικά πυκνοδομημένο οικισμό με έργα συλλογικού χαρακτήρα (οχύρωση, ιερό, κώδικας επικοινωνίας με βραχογραφήματα) ικανά να τον χαρακτηρίσουν ως την αρχαιότερη πόλη της Ευρώπης (αεροφωτογραφία λήψη 2008 Ν. Ξενικάκης).
Η ανασκαφική έρευνα του 2011 πραγματοποιήθηκε υπό τη διεύθυνση της Δρος Χριστίνας Α. Τελεβάντου στα πλαίσια της συστηματικής ανασκαφής της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας με χορηγία της Εταιρείας Ανδρίων Επιστημόνων ποσού 10.000,00 ευρώ προερχόμενο από δωρεά του Ιδρύματος Δημητρίου & Λιλίκας Μωραΐτη Άνδρου, και τη διάθεση δύο (2) εργατών από το Δήμο Άνδρου. Για τη συμβολή τους αυτή στη συνέχιση της ανασκαφής στο Στρόφιλα οφείλονται θερμές ευχαριστίες στην Εταιρεία, τον Πρόεδρό της κ. Λ. Γονέο και στο Ίδρυμα, καθώς και στον Δήμαρχο Άνδρου κ. Γ. Γλυνό.
Η ανασκαφή επικεντρώθηκε σε δύο σημεία του οικισμού, έξω από το τείχος και στο Οικοδόμημα Β. Συμμετείχαν οι αρχαιολόγοι Κική Μπίρταχα και Μαργαρίτα Βλάμη, η αρχιτέκτων Πάολα Καλλονιάτη, η τοπογράφος μηχανικός Μαρία Μπία, οι ζωγράφοι Κατερίνα Μαυραγάνη και Μανόλης Ζαχαριουδάκης και οι συντηρητές αρχαιοτήτων Γιάννης Σταϊκοπουλος και Κώστας Αλεξίου. Ιδιαίτερη ήταν η συμβολή του φύλακα αρχ/των Παν. Κουλούρη.
Η περιοχή έξω από το τείχος
Συνεχίσθηκε η ανασκαφή στο χώρο βόρεια, εξωτερικά και κατά μήκος του τείχους σε συνέχεια προς τα δυτικά του ήδη ανασκαμμένου χώρου μέχρι την ανατολική πλευρά της πύλης, όπου είχαν αποκαλυφθεί τα προηγούμενα χρόνια εκτεταμένες βραχογραφίες με παραστάσεις πλοίων, ζώων (ελάφια, αιλουροειδή, αιγοειδή, και συμβολικών θεμάτων. Η επιφάνεια του βραχώδους εδάφους έχει έντονη κλίση προς τα νότια και διαμορφώνεται κλιμακωτά σε αρκετό βάθος έτσι ώστε το τμήμα του τείχους πλησίον της πύλης να εδράζεται σε σχετικά απόκρημνο έδαφος που προσέδιδε σε αυτό μεγαλύτερο ύψος και μνημειακή εικόνα. Αποκαλύφθηκαν στο τμήμα αυτό οι πλίνθοι της κατώτερης σειράς της βόρειας (εξωτερικής) όψης θεμελιωμένοι στον βράχο, καθώς και η ενίσχυση του τείχους που συνεχίζεται στην ανατολική πλευρά της πύλης και είχε αποκαλυφθεί τμήμα της παλαιότερα.
Οι βραχογραφίες επεκτείνονται και στο τμήμα αυτό, μάλιστα με μεγαλύτερη πυκνότητα, προφανώς επειδή είναι πλησίον της πύλης, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο την άποψή μας ότι ο χώρος κατά μήκος και εξωτερικά του τείχους θα είχε ξεχωριστή σημασία, ενδεχομένως και με αποτροπαϊκό χαρακτήρα σχηματίζοντας ζώνη προστασίας του οικισμού. Οι παραστάσεις βρίσκονται στις επίπεδες αλλά και σε ορισμένες κάθετες επιφάνειες του βράχου. Αποκαλύφθηκαν πολλά πλοία, είτε σε ομάδες, είτε μεμονωμένα, σε ποικιλία μεγεθών το ένα δε φέρει σημαία. Πρόκειται για το πέμπτο με αυτό το σύμβολο που βρέθηκε ως τώρα στον Στρόφιλα, που υποδηλώνει οργάνωση στη λειτουργία και τον ρόλο των πλοίων, ενδεχομένως σχετικό και με τις κοινωνικές δομές του οικισμού (π.χ. θέματα σχηματισμού ομάδων σκαφών με αρχηγό ή/και ιδιοκτησίας). Σημειώνεται ότι ως τώρα οι απεικονίσεις πλοίων υπερβαίνουν τις 70. Επίσης εικονίζονται θέματα στο σχήμα ανθρώπινου πέλματος, δακτυλιόσχημα θέματα του τύπου των νεολιθικών ειδωλίων γυναικείας μορφής (θεότητας;), σπείρες, μικρές κυκλικές βαθύνσεις συνήθως διατεταγμένες σπειροειδώς και ένα ψάρι. Ξεχωρίζει παράσταση αμέσως έξω (ανατολικά) από την πύλη που φαίνεται να παριστάνει ανθρώπινη μορφή ή ανθρωπόμορφο «ξόανο» (ύψ. Ο,45 μ.), ενδεχομένως απεικόνιση μίας θεότητας. Η κεφαλή και το ορθογώνιο σώμα αποδίδονται με κυκλικές βαθύνσεις. Με τη διαφοροποίηση στο μέγεθος, στη βάθυνση και στη διάταξή τους δίνουν την αίσθηση πλαστικότητας ενδύματος, ενώ δεν αποκλείεται να συμβολίζουν τη θάλασσα.Το δεξί χέρι αποδίδεται με χάραξη σε σχήμα ορθής γωνίας, ενώ φαίνεται να κρατά κάτι, ενδεχομένως ζώα (κατσίκια;), σε μια πρώιμη μορφή πότνιας/ου θηρών.
Στα κινητά ευρήματα συμπεριλαμβάνονται κεραμική της ΤΝ περιόδου (4.500-3200 π.Χ.) και μία (1) χάλκινη περόνη, που ανεβάζει αριθμητικά τα μετάλλινα ευρήματα του Στρόφιλα σε τριάντα τέσσερα (34), έναν πολύ μεγάλο αριθμό καθιστώντας τον μοναδική περίπτωση για οικισμούς της εποχής αυτής. Καταδεικνύει αφενός ότι πρόκειται για έναν πλούσιο οικισμό με χαλκολιθικό χαρακτήρα και αφετέρου ότι η μεταλλουργία και η μεταλλοτεχνία στις Κυκλάδες ήταν ήδη αρκετά αναπτυγμένη την περίοδο αυτή. Επίσης βρέθηκαν λίθινα εργαλεία (τριβεία, τριπτήρες), τέχνεργα οψιανού και τρία θραύσματα από μαρμάρινα σκεύη με εξαιρετική επεξεργασία τεκμηριώνοντας ότι η λιθοτεχνία κατά την ΤΝ περίοδο ήταν ήδη σε υψηλά επίπεδα.
Οικοδόμημα Β
Το Οικοδόμημα Β, το οποίο είχε αποκαλυφθεί παλαιότερα (2000-1, 2003), βρίσκεται στο ΒΑ τμήμα του οικισμού, νότια και σε επαφή με το ιερό. Πρόκειται για το μεγαλύτερο έως τώρα κτήριο του οικισμού με εξωτερικές διαστάσεις Β:13,45μ., Α: 11,50μ., Ν: 12,50μ., Δ:10,30μ.,και αποτελείται από δύο δωμάτια (1, 2) στο ανατολικό τμήμα που επικοινωνούν με το μεγάλο Χώρο 3, ενώ αρχικά επικοινωνούσαν και προς τα έξω (ανατολικά) με θύρα που κλείστηκε σε δεύτερη φάση. Η φετινή ανασκαφή επικεντρώθηκε στο Χώρο 3, ο οποίος έχει ελαφρά τραπεζιόσχημη κάτοψη και εσωτερικές διαστάσεις τοίχων Β:8,95 μ., Α:10,60 μ., Ν:7,75 μ., Δ:10,10 μ., δηλ. είναι εμβαδού περίπου 110 τ.μ. Στο δυτικό τμήμα του χώρου οι τοίχοι σώζονται στο επίπεδο της θεμελίωσης. Δυτικά ή στο βορειοδυτικό τμήμα θα πρέπει να υποθέσουμε την ύπαρξη θύρας.
Στο ΝΑ τεταρτημόριο του Χώρου 3 σώζεται πήλινο δάπεδο εξαιρετικής ποιότητας και διατήρησης από καθαρό κοκκινωπό πηλό με την άνω επιφάνεια εξομαλυσμένη, καλά πατημένο και λειασμένο με λίθινο κυλινδρικό εργαλείο ή μεγάλα βότσαλα. Βόρειά του αποκαλύφθηκε «εσοχή» (διαστ. 2 μ. (Α-Δ) χ 1,16 μ. (Β-Ν) που σχηματίζεται από υπερυψωμένο τμήμα, εν είδει «θρανίου», σε επαφή με τη δυτική παρειά του ανατολικού τοίχου του χώρου.
Για τη στήριξη της οροφής του μεγάλου αυτού χώρου έως τώρα βρέθηκαν πέντε κατασκευές (βάσεις) για την υποδοχή κατακόρυφων ξύλινων δοκών, καθώς και το κατώτερο τμήμα κτιστού πεσσού (διαστ. 0,70 χ 0,50 μ.) στο κέντρο περίπου του δωματίου πρακτική που παρατηρούμε στην Άνδρο στα παραδοσιακά αγροτικά κελιά. Σύμφωνα με τις διαστάσεις των βάσεων, οι δοκοί πρέπει να ήταν τετράγωνης ή κυκλικής τομής, διαμέτρου ή πλευράς 0,16-0,18 μ. Στο εσωτερικό τριών σωζόταν μελανό χώμα, που πιθανώς προήλθε από την ατελή καύση των δοκών. Επί του δαπέδου βρέθηκαν ιδιαίτερα περιορισμένα ευρήματα, κυρίως κεραμική από μεγάλα χονδροειδή αγγεία.
