«Ζωοδόχος Πηγή» είναι ένα από τα πολλά επίθετα της Θεοτόκου. Η εορτή αυτή έχει σχέση με τα θαύματα της Παναγίας για τη σωτηρία των ανθρώπων. Στην Άνδρο γιορτάζουν τα μοναστήρια: Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής (θέση Καψοράχη, πάνω από το Κυπρί) η Μονή Φλετρών (στη Ράχη – Πίσω Μεριά) και οι εκκλησίες της Ζωοδόχου Πηγής στα Πατούρια, Αποίκια, Βουνί, Κοχύλου, Μεσαριά, Παλιόπολη, Πισκοπειό και Ρωγό.
Τα ονόματα που γιορτάζουν σήμερα είναι: Ζωή, Πηγή, Κρηνιώ κ.ά
Ανδριακό Ημερολόγιο 1955
Σε δύο ωρών απόσταση από το Γαύριο και μιας από το Μπατσί βρίσκεται χτισμένο, ή σκαρφαλωμένο, καλύτερα, στην πλαγιά του υψώματος Καψοράχη το πιο παλιό και το πρώτο σε ζωή και κίνηση μοναστήρι της Άνδρου, το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής ή Αγίας.
Το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής χτίστηκε, όπως αόριστα αναφέρει το κτητορικό που σώζεται, ανάμεσα στα 527 και 548 μ. Χ. έχει επιβλητική όψη φρουρίου. περιβάλλεται από ψηλά τείχη, που ενισχύονται με προστατευτικούς πύργους. Μόνο οι αψίδες που πλαισιώνουν τα διάφορα ανοίγματα δείχνουν πως είναι μοναστήρι και όχι φρούριο. Το πάχος των τοίχων του κτηρίου είναι 1μ. 15 στο κάτω μέρος και 0,80εκ. στο πάνω. Η πόρτα του μοναστηριού είναι καπλαντισμένη με σίδερο και στο πιο ψηλό μέρος της έχει πύργο, από τον οποίο – όπως λένε- ρίχναν οι μοναχοί βραστό νερό ή λάδι στους επιδρομείς. Ο ναός φέρει η επιγραφή με ημερομηνία 1557 και είναι μεταβυζαντινός. Η ημερομηνία αυτή είναι η ημερομηνία της ανακαινίσεώς του, όπως γράφει ο Θ. Ζυγομαλάς, που επισκέφτηκε σαν Έξαρχος στο μοναστήρι: “Εύρον” -γράφει- “Ιωσήφ Ηγούμενον καταγινόμενον να ανακαινίση αύτην (την Μονήν) παλαιάν με ούσαν και σημείον ναού φέρουσαν”
Το εσωτερικό του ναού δεν έχει εξαιρετικό διάκοσμο. Το κουβούκλιο της Αγίας τραπέζης είναι πολύ λεπτά δουλεμένο και το Προσκυνητάριον είναι από ελεφαντοδοντα. Η εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής φέρει ημερομηνία 1325.
Το μοναστήρι είναι γεμάτο από χριστιανικά κειμήλια. μπορεί να το χαρακτηρίσει κανείς σαν Χριστιανικό μουσείο πρώτης γραμμής.
Στη βιβλιοθήκη του Μοναστηριού φυλάσσονται, σιγίλλια και χειρόγραφα μεγάλης αξίας.
Από τον ναό περνάει πηγή νερού. μερικοί, όπως ο Μηλιαράκης, είναι της γνώμης πως στην αρχαιότητα εκεί ήταν χτισμένος ο ναός του πολιούχου του νησιού Διονύσου ή Βάκχου, όπου γινότανε μία φορά τον χρόνο, το θαύμα της μετατροπής του νερού σε κρασί.
στα 1012, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Τιμόθεος, έδωσε στη Μονή το προνόμιο να λέγεται Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή.
Στους βυζαντινούς χρόνους στη μονή λειτουργούσε Ανωτέρα Σχολή, στην οποία φοιτούσαν τα παιδιά των αρχόντων του νησιού. Με τον καιρό, η σχολή εξελίχθηκε σε Ιερατική σχολή από την οποία βγήκαν Ιεράρχες και τίμησαν την Ορθόδοξο εκκλησία.
Στα χρόνια της επαναστάσεως του ‘21 το μοναστήρι προσέφερε μεγάλες υπηρεσίες και πολλά χρήματα στους αγωνιστές. Από τους επικυρωμένους από τον Ήβο Ρήγα, έπαρχο Άνδρου στα 1824, λογαριασμούς δαπανών της μονής μαθαίνουμε πως το μοναστήρι προσέφερε “χάριν βοήθειας του Έθνους” από την 1η Σεπτεμβρίου 1822 έως τις 25 Νοεμβρίου 1824 23.500 γρόσια.
Το Νοέμβριο του 1924 το μοναστήρι “λόγω ανυπαρξίας μοναχών” διελύθη. Τον Δεκέμβριο όμως του ίδιου χρόνου ανεσυστάθη ως γυναικείο μοναστήρι. Σήμερα (1955) έχει δύναμη 30 περίπου γυναικών μοναχών που ασχολούνται στη γεωργία-κτηνοτροφία, τυροκομία και υφαντική.
Οδυσσέας Ι. Γιαννούλης, Εκδότης του Ανδριακού Ημερολογίου. (Ανδριακό Ημερολόγιο 1955) και από το 1957 έως το 1981 εκδότης της ΑΝΔΡΙΑΚΗΣ εφημερίδας.
Φωτογραφία: www.imsyrou.gr
Διαβάστε στο web site της Ιεράς Μητρόπολης Σύρου τους εορτασμούς των τελευταίων ετών:
Η Εορτή της εν Άνδρω Παλαιφάτου Ιεράς Μονής Ζωοδόχου Πηγής
Εόρτασε σήμερα η Ιερά Μονή Ζωοδόχου Πηγής Άνδρου
Επιμέλεια: Άννα Μ. Βούλγαρη
