Της ΑΡΧΟΝΤΙΑΣ ΓΡΗΓΟΡΑΚΑΚΗ
Δικηγόρος Κυκλάδων – Business Coach
Μέσα από τη δικηγορική μου εμπειρία αλλά και μέσα από την εκπαίδευση μου στο business coaching συνειδητοποίησα πόσες αναστολές και φοβίες μπορεί να αντιμετωπίσει ένα άτομο όταν ξεκινά τη δική του επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ελλάδα. Π. χ. είμαι σχεδόν σίγουρη ότι μια από τις σκέψεις που αναδύθηκε στο μυαλό σας μόλις διαβάσατε τη φράση «επιχειρηματική δραστηριότητα» ήταν: «ποιά επιχειρηματική δραστηριότητα, όταν όλοι οι θεσμοί, οι φορείς και οι φόροι στην Ελλάδα είναι εχθρικοί και καταστροφικοί για την ατομική επιχειρηματικότητα».
Ωστόσο, αυτή είναι μια γενική και απόλυτη δήλωση (όλοι) με αρνητικό χαρακτήρα (εχθρικοί, καταστροφικοί), η οποία αυτόματα μόλις αναδυθεί στη σκέψη μας δημιουργεί ένα ψυχολογικό φραγμό φόβου και ανασφάλειας, αναστέλλοντας κάθε πρόθεση δράσης, αυτοπεποίθησης και αισιοδοξίας θα μπορούσε να αναδυθεί μέσα μας, πάλι με γενεσιουργό αιτία την ίδια αυτή φράση «επιχειρηματική δραστηριότητα».
Παρατηρήστε τώρα ποιο αντίκτυπο έχει μέσα σας η ίδια φράση, μόλις μετριάσουμε την απόλυτα αρνητική τοποθέτηση της, τηρώντας μια αντικειμενική θεώρηση των πραγμάτων και αναδιατυπώνοντας την ως εξής: «στην Ελλάδα η ατομική επιχειρηματικότητα είναι πιο δύσκολη από ότι σε άλλα κράτη, γιατί πολλές φορές οι γραφειοκρατικοί θεσμοί, οι δυσκίνητοι κρατικοί φορείς και οι δυσανάλογες ασφαλιστικές εισφορές βάζουν εμπόδια».
Το πρώτο που παρατηρούμε είναι ότι αμέσως καταλείπεται ένα περιθώριο δράσης, καθώς βάζει την κατάσταση σε ένα συγκριτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο υπάρχουν χώρες που ευνοούν πολύ την ατομική επιχειρηματικότητα, αλλά υπάρχουν χώρες που την καθιστούν ακόμη πιο δύσκολη από ότι στην Ελλάδα, άρα αναιρεί την τάση μοιρολατρίας που ενείχε η πρώτη φράση. Ταυτόχρονα, ενώ διατηρεί την επαφή μας με τα πραγματικά εμπόδια της ατομικής επιχειρηματικότητας, τα συγκεκριμενοποιεί (οι γραφειοκρατικοί θεσμοί, οι δυσκίνητοι κρατικοί φορείς και οι δυσανάλογες ασφαλιστικές εισφορές ) και τα ποσοτικοποιεί (πολλές φορές).
Με αυτή την διατύπωση ξέρουμε ακριβώς τι πρέπει να αντιμετωπίσουμε στα πλαίσια μιας επιχειρηματικής δραστηριότητας, αλλά αφήνουμε ανοικτή τη θύρα της δυνατότητας. Ό,τι παρόλο που υπάρχουν εμπόδια η ατομική επιχειρηματική δραστηριότητα μπορεί να είναι επιτυχημένη και στην Ελλάδα.
Εάν, λοιπόν, μείνουμε στην αρχική αρνητική και απόλυτη σκέψη μας για την ατομική επιχειρηματικότητα, αυτόματα δημιουργούμε και τις προϋποθέσεις ενός αδιεξόδου στην ψυχολογία μας και στην κοινωνική και οικονομική μας συμπεριφορά, το οποίο αδιέξοδο με τη σειρά του καλλιεργεί μια πρόθεση παραίτησης αντί μια πρόθεση δράσης.
Γιατί οι σκέψεις μας, όταν εδραιώνονται με την επανάληψη, δημιουργούν κλειστά κυκλώματα συναισθημάτων, σωματικών αντιδράσεων και νέων παρόμοιων σκέψεων, τα οποία στερούν από την αντίληψη μας υφιστάμενες εναλλακτικές και νέες κατευθύνσεις, δηλαδή δημιουργούν την αίσθηση του αδιεξόδου. Και λέω την αίσθηση του αδιεξόδου γιατί η ζωή είναι πολύ μεγαλειώδης για να υπάρχουν πραγματικά αδιέξοδα, υπάρχουν μόνο αυτά που εμείς κατασκευάζουμε.
Π. χ. εάν υιοθετήσουμε και επαναλαμβάνουμε την ανωτέρω απόλυτη και αρνητική σκέψη για την ατομική επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα, θα προκαλέσουμε στον εαυτό μας συναισθήματα απογοήτευσης, απαισιοδοξίας, φόβου και θυμού, ενώ αυτά τα συναισθήματα, με τη σειρά τους, θα μετατρέψουν την αρχική πρόθεση παραίτησης σε πραγματική παραίτηση και άρνηση κάθε προσπάθειας δράσης, προόδου και εξέλιξης.
Είναι καταλυτικό το ότι μέσω αυτής της αρνητικής δήλωσης περί της επιχειρηματικότητας, στην πραγματικότητα, υποσυνείδητα, μεταθέτουμε την ευθύνη για την επαγγελματική εξέλιξη μας και την προσωπική μας πορεία στη ζωή σε παράγοντες που βρίσκονται έξω από εμάς, π.χ. οι γραφειοκρατικοί φορείς, οι δυσκίνητοι κρατικοί φορείς και οι δυσανάλογοι φόροι.
Εστιάζουμε έτσι στο λεγόμενο στο business coaching, Circle of Concern, δηλαδή σε παράγοντες που δεν μπορούμε να ελέγξουμε άμεσα και ως εκ τούτου νιώθουμε ολοκληρωτικά αποδυναμωμένοι, αγανακτισμένοι και βαθειά θυμωμένοι, καθώς αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας ως έρμαιο των εξελίξεων και των αποφάσεων τρίτων.
Ωστόσο, υπάρχει και ο λεγόμενος Circle of Influence, δηλαδή ο κύκλος των παραγόντων που εμείς μπορούμε να επηρεάσουμε με τις καθημερινές επιλογές και πράξεις μας, αλλά και με τους στόχους που θέτουμε στη ζωή μας.
Εάν εστιάσουμε στον Circle of influence, όσο στενός και αν νομίζουμε ότι είναι αυτός, κατ’ αρχήν θα ανακτήσουμε την αυτοπεποίθηση μας και την αίσθηση ότι μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αλλάξουμε την κατάσταση μας. Δεν θα συνειδητοποιήσουμε βέβαια αυτόματα ότι ο καθένας μας με τις καθημερινές του πράξεις γράφει την Ιστορία, όπως υποστήριζε ο Τολστόι – αυτή η συνειδητοποίηση θα έρθει πολύ αργότερα- αλλά σίγουρα θα νιώσουμε περισσότερο ενεργοποιημένοι και θα μπορούμε να ξεκινήσουμε σημαντικές αλλαγές στη ζωή μας.
Για τις αλλαγές αυτές μόνο εμείς είμαστε υπεύθυνοι και εάν δεν ενεργοποιηθούμε εμείς κανένας δεν θα τις κάνει για εμάς, απλά και μόνο γιατί μόνο εμείς ξέρουμε ακριβώς τι χρειαζόμαστε για να προοδεύσουμε, να είμαστε ο εαυτός μας και να πετύχουμε την αυτοπραγμάτωση μας σαν άνθρωποι.
Εάν συνειδητά αρχίσουμε να σκεφτόμαστε, λοιπόν, ότι παρά τα εμπόδια, εμείς παραμένουμε υπεύθυνοι για την πρόοδο και την ευημερία μας, με την εργατικότητα μας, την εφευρετικότητα μας, τις ιδέες μας, τις γνώσεις μας, την αξιοποίηση των πόρων που ήδη έχουμε στη διάθεση μας, στηριζόμενοι και στους ανθρώπους που μας πιστεύουν και μας αγαπούν, τότε κατευθείαν ανοίγουμε την ψυχολογική θύρα της δημιουργίας και αισθανόμαστε δυνατοί, γιατί αυτοί οι τομείς ανήκουν στον δικό μας Circle of Influence και εμείς έχουμε την ευθύνη και τη δυνατότητα διαμόρφωσης τους.
Η πρώτη, λοιπόν, θεμελιώδης αλλαγή που μπορούμε να κάνουμε είναι να αποφασίσουμε ότι θα βλέπουμε τα πράγματα χωρίς αρνητικό πρόσημο και χωρίς προκαταλήψεις, κρατώντας πάντοτε στο μυαλό μας ότι ποτέ, τίποτα, δεν είναι, δεν ήταν και δεν θα είναι τέλειο στην ανθρώπινη ζωή. Γιατί απλά η τελειότητα σηματοδοτεί την μη δυνατότητα περαιτέρω εξέλιξης, ενώ τα πάντα στην ίδια τη ζωή είναι ένα εξελικτικό φαινόμενο. Έτσι η κρίση μας και τα συμπεράσματα μας για τις συνθήκες, για τους άλλους ανθρώπους, για την οικονομία, για την κοινωνία, για την επιχειρηματικότητα θα είναι πιο ισορροπημένες και θα μας αφήνουν να βλέπουμε τις εναλλακτικές.
Τότε θα ανοίξουν λίγο οι ορίζοντες μας και θα δούμε βοήθειες που πριν είτε δεν τους δίναμε σημασία, είτε τις παραβλέπαμε, είτε δεν τις αναζητούσαμε γιατί είχαμε προαποφασίσει ότι είναι αδύνατη στην Ελλάδα η επιτυχημένη άσκηση της ατομικής επιχειρηματικότητας.
Θα δούμε ότι υπάρχουν πολλά συστήματα, φορείς και υποδομές που μπορούν να μας βοηθήσουν να πετύχουμε τους επιχειρηματικούς μας στόχους μας, όσο δύσκολοι και εάν φαίνονται στην αρχή. Μπορούμε να βρούμε προγράμματα για να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας σε ένα αντικείμενο που μας ενδιαφέρει, όσο απλό ή πολύπλοκο και εάν είναι αυτό. Ένα παράδειγμα που μου αρέσει είναι τα επιστημονικά προγράμματα κατάρτισης του Ινστιτούτου Γεωπονικών σπουδών (www.ige.gr) σε πολύ σημαντικούς τομείς της οικονομίας μας, όπως η δενδροκομία, η ελαιοκομία, η μελισσοκομία, η αμπελουργία, η παραγωγή και μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, το μάρκετινγκ αγροτικών προϊόντων, ο επιχειρηματικός σχεδιασμός στον αγροτικό τομέα και με εξαιρετικά χαμηλά δίδακτρα ανά μάθημα. Και για εκείνους που δεν είχαν την τύχη να έχουν λάβει κάποια εξειδικευμένη εκπαίδευση, στα δημόσια ΙΕΚ της δια βίου μάθησης κάθε χρόνο παραδίδονται δωρεάν μαθήματα και πιστοποιήσεις επαγγελματικής κατάρτισης σε δεκάδες επαγγελματικές ειδικότητες, από τις πιο απλές, έως τις πιο εξεζητημένες. Ακόμη και οι Δήμοι σε πολλές περιοχές ειδικά της Αττικής προσφέρουν εξαιρετικά επαγγελματικά σεμινάρια για όσους θα επιθυμούσαν μια νέα επαγγελματική κατεύθυνση ή επιμόρφωση.
Θα λάβουμε υπόψη ότι υπάρχουν και στην Ελλάδα εθελοντικοί φορείς έμπειρων και καταξιωμένων επιχειρηματιών και στελεχών που προσφέρουν δωρεάν συμβουλές και υποστήριξη σε νέους επιχειρηματίες, το λεγόμενο free Mentoring, στους οποίους θα μπορούσαμε να προστρέξουμε για να λάβουμε τις συμβουλές και την υποστήριξη που μπορεί να μας λείπει, αλλά και για να έρθουμε σε επαφή με άτομα που έχουν ήδη διανύσει την ίδια διαδρομή και είναι σε θέση να μας υποδείξουν τις παγίδες, αλλά και τις ευκαιρίες. Εξαιρετικό παράδειγμα ειδικά για γυναίκες είναι ο φορέας Women on Top (www.womenontop.gr) που παρέχει δωρεάν συμβουλές σε νέες επιχειρηματίες για την υποστήριξη της προσπάθειας τους.
Εναλλακτικά θα δούμε ότι μπορούμε να συνεργαστούμε με ένα σύμβουλο επαγγελματικής εξέλιξης, τον λεγόμενο Life and Business Coach, ο οποίος θα μας βοηθήσει μέσω της μαιευτικής μεθόδου και ειδικών εργαλείων διαλεκτικής να συνειδητοποιήσουμε και να ξεκαθαρίσουμε τους επαγγελματικούς στόχους μας και στη συνέχεια να οργανώσουμε και να υλοποιήσουμε σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα την πραγματική επίτευξη τους.
Ακόμη και εάν δεν μπορούμε να εντοπίσουμε στην Ελλάδα φορείς υποστήριξης και συμβουλών, είτε λόγω οικονομικών προβλημάτων, είτε και λόγω του τόπου κατοικίας μας, στο διαδίκτυο πλέον προσφέρονται άπειρες δυνατότητες υποστήριξης από κάθε είδους οργανισμούς, φορείς και οργανώσεις, ακόμη και δωρεάν, οι οποίοι μπορούν να γίνουν οι καταλύτες στη σύλληψη, τη διαμόρφωση και την υλοποίηση μιας ιδέας μας.
Ένα λαμπρό παράδειγμα είναι ο οργανισμός Micromentor, ο οποίος παρέχει δωρεάν υποστήριξη και συμβουλές σε κάθε είδους επαγγελματίες (www.micromentor.org), όπως επίσης και το πρωτοποριακό πρόγραμμα Watershed του Έλληνα Mike Sotirakos, ο οποίος ζει στο Λονδίνο και δημιούργησε αυτό το πρόγραμμα υποστήριξης νέων επιχειρηματιών βασισμένο στην αρχή της καταλυτικής γενναιοδωρίας (radical generosity), (www.watershedentrepreneurs.co.uk).
Ένα παρόμοιο παράδειγμα είναι το hub Reload Greece, δηλαδή ένας διαδικτυακός τόπος ανταλλαγής απόψεων, υποστήριξης και οργάνωσης δράσεων, ο οποίος δημιουργήθηκε από νέους ανθρώπους, Έλληνες του εξωτερικού, με σκοπό την επανεκκίνηση της ελληνικής ατομικής επιχειρηματικότητας και οικονομίας, με τεχνογνωσία και δίκτυα προώθησης των Ελλήνων του εξωτερικού, αλλά πραγματική επιχειρηματική δραστηριότητα στην ίδια την Ελλάδα. (www.reloadgreece.com).
Περαιτέρω, υπάρχουν προγράμματα που προσφέρονται από τα ίδια εργαλεία οικονομικής συνοχής της ΕΕ (ΕΣΠΑ, Leader κ.α.), τα οποία μέχρι σήμερα πολλοί από εμάς θεωρούσαμε τιτάνιο έργο να τα λάβουμε, ωστόσο, το μόνο που χρειάζεται είναι να έχουμε μια καλά επεξεργασμένη επιχειρηματική ιδέα και να απευθυνθούμε σε ένα έγκριτο και έμπειρο γραφείο συμβούλων που θα μας βοηθήσει να λάβουμε την αναγκαία χρηματοδότηση. Στα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη αυτά ακριβώς τα προγράμματα έχουν αξιοποιηθεί στο έπακρον και μπορούν να αποτελέσουν υπέροχα παραδείγματα, στα οποία μπορούμε να έχουμε πρόσβαση μέσω της βάσης δεδομένων της ΕΕ περί των success stories άλλων χωρών.
Θα δούμε ότι έχουν ξεκινήσει να υπάρχουν και στην Ελλάδα βραβεία επιχειρηματικότητας και εφευρετικότητας, τα οποία επιβραβεύουν οικονομικά πρωτότυπες και πρωτοποριακές επιχειρηματικές ιδέες, παρέχοντας παράλληλα και συμβουλευτική υποστήριξη στους τομείς του οικονομικού προγραμματισμού και του marketing. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι τα ελληνικά βραβεία Επιχειρηματικότητας (www.hellenicaward.com),όπως και άλλα προγράμματα οικονομικής υποστήριξης και καθοδήγησης ιδιωτικών φορέων.
Θα ανακαλύψουμε ότι υπάρχουν και νέα χρηματοδοτικά εργαλεία όπως το Crowd Funding, δηλαδή η δυνατότητα μέσω διαδικτυακών πλατφόρμων να παρουσιάσουμε την επιχειρηματική μας ιδέα και το κόστος υλοποίησης της, ώστε να αναζητήσουμε χρηματοδότηση, είτε από δωρεές τρίτων ατόμων που βρίσκουν την επιχειρηματική μας προσπάθεια ενδιαφέρουσα και αξιόλογη να υλοποιηθεί, από άποψη συνεισφοράς στην κοινωνία, στην επιστήμη, στην τέχνη, στην οικονομία, στην τεχνολογία, ή όπου αλλού μπορεί η ιδέα μας συνεισφέρει, είτε με χορήγηση μεριδίων στην εταιρεία μας, ανάλογα με το ποσό που θα συνεισφέρουν στην εταιρεία μας. Το 2013 μέσω αυτού του τρόπου σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας Guardian χορηγήθηκαν από ιδιώτες προς ιδιώτες για την υλοποίηση των ιδεών τους 5.1 δις δολάρια.
Έτσι, μια αλλαγή του τρόπου σκέψης μας μπορεί να μας κάνει να δούμε πόσες διαφορετικές εναλλακτικές και ευκαιρίες ανάπτυξης μπορεί να υπάρχουν εκεί έξω, τις οποίες η αρνητικότητα μας απέκλειε από την αντίληψη μας.
Όσο πιο πολύ εκτιθέμεθα σε ερεθίσματα, ιδέες, συμβουλές, επιτυχημένα, αλλά και αποτυχημένα παραδείγματα, όσο πιο πολύ δουλεύουμε με τους εαυτούς μας, το σκοπό μας στη ζωή και πως θέλουμε να ζήσουμε τη ζωή μας – εκτιμώντας κατ’ αρχήν όσους θησαυρούς έχουμε ήδη στα χέρια μας- τόσο πιο δυνατοί και δυναμικοί θα νιώθουμε και τόσο πιο πολλές εναλλακτικές και ευκαιρίες θα μπορούμε να αξιοποιήσουμε.
Γιατί όπως υποστήριξε και ο διεθνώς αναγνωρισμένος ψυχίατρος και επιβιώσας του Άουσβιτς, Victor Frankl, όποιες και να είναι οι συνθήκες, εμείς και μόνο εμείς, μπορούμε να αποφασίσουμε πως θα ανταποκριθούμε σε αυτές.
