Αλλ’ εάν επί των Φράγκων δυναστών τα επίσημα εν Ελλάδι έγγραφα συνετάσσοντο και ελληνιστί αυτοί οι σουλτάνοι της Κωνσταντινουπόλεως και δη επί των ημερών της μεγίστης αυτών δυνάμεως και δόξης και προς ξένους μάλιστα βασιλείς γράφοντες συνέτασσον πολλά των εγγράφων των εις την ελληνικήν γλώσσαν.
Και υπήρξε μάλιστα εποχή από του ΙΕ’μέχρι και των αρχών του ΙΖ’αιώνος κατά την οποίαν η επίσημος γλώσσα του Τουρκικού κράτους ήτο η Ελληνική. Επί εκατόν τεσσαεάκοντα όλα έτη οι σουλτάνοι, ήδη από του Μουράτ του πατρός του Μωάμεθ Β’του Πρθητού, εποιούντο χρήσιν της ελληνικής ως επισήμου και διεθνούς γλώσσης των δημοσίων εγγράφων των και εν γένει εγγράφων του Οθωμανικού κράτους προς τε τους Έλληνας και τα Ευρωπαϊκά κρα΄τη. Μόλις δ’από του ΙΖ’αιώνος η Υψηλή Πύλη ήρχισε να μην κάμνη χρήσιν της γλώσσης των συναστευομένων εις τας προς την Εσπερίαν διπλωματικάς σχέσεις της.
Έτσι ο Ελληνισμός κατώρθωσε δις διά μακρών αιώνων υπό περιστάσεις όλως διαφόρους να επιβληθή εις τους νικητάς δια του πνεύματος του πολιτισμού και της γλώσσης του. Και θα ηδύνατο ο μουσόληπτος τις Μουσουλμάνος να επαναλάβη τους στις εκείνους οι ων Λατίνος ποιητής ωμολόγησε την υπό του πνεύματος των ηττημένων Ελλήνων ήτταν της νικητρίας Ρώμης: Graecia capta ferum victorem cepit et artes intulit agrestic atio.
Έγραφον εν Άνδρω
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Π. ΠΑΣΧΑΛΗΣ
Επιμέλεια: Α. ΧΑΛΑ
