Συνέντευξη στη Λουΐζα Ρεκατσίνα
Όλγα Ντόρνερ. Μια αμφιλεγόμενη γυναίκα, μια αρχόντισσα της Άνδρου. Η Όλγα και ο Φριτς…! Οι μνήμες έχουν σιγά – σιγά σβήνουν κυρίως από τους ανθρώπους της εποχής εκείνης που θυμούνται ακόμη, όμως οι φήμες για τον Γερμανό που έσωσε την Άνδρο όπως πολύ χαρακτηριστικά έλεγε ο Γιώργος Φαλαγγάς, αγγίζουν τα όρια του θρύλου. Η Ολγα Ντόρνερ παλιά συνδρομήτρια της «Ανδριακής», μέλος του συλλόγου της Παλαιόπολης, ένας ζωντανός μύθος. Μου κίνησαν την περιέργεια τα όσα άκουγα, για την γυναίκα αυτή και θέλησα να την γνωρίσω από κοντά. Επικοινώνησα, τηλεφωνικά, μαζί της και αφού της εξήγησα το σκοπό μου, τη παρακάλεσα να με δεχθεί στο σπίτι της. «Κυρία Ντόρνερ, θέλω να σας γνωρίσω και να μιλήσουμε. Η κουβέντα μας να «βγει» στην εφημερίδα του νησιού σας την «ΑΝΔΡΙΑΚΗ». «Έλα. Έλα να τα πούμε τετ-α-τετ», μου απάντησε. Πήγα. Με υποδέχτηκε εγκάρδια, μια όμορφη σεβάσμια αρχόντισσα, μαζί με την κόρη της τη Γιοχάνα, στο αρχοντικό τους. Μετά το καθιερωμένο φιλόξενο αντριώτικο τραταμέντο, μπήκαμε στο θέμα.
Κυρία Ντόρνερ, παραθέρισα, για πέμπτο χρόνο στην όμορφη Άνδρο και ανάμεσα σε όλα, που εβίωσα και έμαθα, για το νησί σας, ιδιαίτερη εντύπωση μου έκαναν, τα όσα άκουσα να λέγονται, για τη Γερμανοϊταλική κατοχή, στο νησί. Όπως είναι φυσικό, ακούστηκαν πολλά και διάφορα και μεταξύ αυτών και το όνομά σας. «Η γυναίκα του γερμανού διοικητή του νησιού στη κατοχή, είναι δική μας, Παλιοπολιανή. Ζει και βασιλεύει ακόμη!», μου είπε ένας ογδονταπεντάρης, που έπινε το τσίπουρό του, στο γραφικό καφενεδάκι της Παλαιόπολης. Τώρα λοιπόν, που έχω την τιμή και τη χαρά να βρίσκομαι πλάι σας, θα ήθελα να τα ακούσω όλα από εσάς, την ίδια τη πρωταγωνίστρια!
Λέγε με Όλγα. Ας μιλήσουμε στον ενικό, είναι πιο ζεστά, νιώθω καλύτερα
Και μένα, λέγε με Λουΐζα
Λοιπόν, Λουΐζα, πρώτα – πρώτα θέλω να ευχαριστήσω την εφημερίδα, που με θυμήθηκε και θέλησε να ασχοληθεί μαζί μου, πράγμα που το θεωρώ ιδιαίτερη τιμή. Ύστερα να ευχαριστήσω εσένα, για το σεβασμό, που μου δείχνεις, την αγάπη και το κόπο που θα κάνεις.
Όλγα, πέστα όπως μπορείς, χωρίς σειρά, όπως σου έρχονται στη μνήμη.
Γεννήθηκα στη Παλαιόπολη της Άνδρου και μετά το δημοτικό σχολείο που τέλειωσα στο χωριό μου, οι γονείς μου θέλησαν να συνεχίσω στο γυμνάσιο. Η μεγάλη απόσταση του χωριού μου όμως, από το γυμνάσιο στη Χώρα και η έλλειψη κανονικής συγκοινωνίας, υποχρέωσαν γρήγορα τους γονείς μου να με στείλουν στην Αθήνα, σε συγγενικό μας σπίτι, για να συνεχίσω. Τελείωσα το γυμνάσιο, όπου διδάχθηκα και Αγγλικά. Σαν ήρθαν οι Ιταλοί πρώτα και οι Γερμανοί μετά στην Ελλάδα, γύρισα στο χωριό μου, όπως έγινε με τους περισσότερους, μέσα στη κατοχή, που καταγόντουσαν από επαρχία.
Δηλαδή, Όλγα, πόσο χρονών ήσουνα τότε;
Πατούσα τα είκοσι.
Πώς γίνεται να συνδεθείς με τον γερμανό διοικητή του νησιού, αφού εσύ έμενες στο χωριό σου και εκείνος ήταν στη Χώρα;
Η γνωριμία ήταν τυχαία. Εκείνοι είχαν πατήσει το πόδι τους στο νησί μου, από τα μέσα του 1941. Οι Ιταλοί, ήτανε μέσα στις πόλεις του νησιού και οι Γερμανοί είχαν κάνεις τρεις βάσεις. Η μια ήταν στο Γαύριο, όπου είχαν τα κανόνια τους, για να ελέγχουν το πέρασμα του Κάβο Ντόρο, η δεύτερη στο Κόρθι, για να ελέγχουν το στενό της Τήνου και η τρίτη, η πιο μεγάλη, που ήταν και η διοίκησή τους, στη Χώρα. Η βάση της Χώρας, ήταν πάνω στο ύψωμα της Αγίας Τριάδας, βόρεια της πόλης, με βαριά οχύρωση, απ’ όπου ελέγχανε τη πόλη κάτω τους και όλο το πέλαγος ανατολικά. Εκτός από την Αγία Τριάδα, είχαν και μια πιο μικρή, απέναντι, νότια της πόλης, στο ύψωμα πάνω από το χωριό Βραχνού. Από το χωριό μου περνούσε, από τότε, αμαξωτός δρόμος. Ένα απόγευμα, όπως καθόμαστε στη μικρή πλατεία του χωριού μου, μερικές άλλες κοπέλες, φίλες το πλείστον, ακούμε ένα παράξενο θόρυβο, άγνωστο σε μας και σε λίγο σταματούν, μπροστά μας, μια ομάδα γερμανοί στρατιώτες, με τις μοτοσυκλέτες τους. Εμείς πρώτη φορά είδαμε γερμανούς. Σβήσανε τις μηχανές τους και ο επικεφαλής τους, που φορούσε στολή διαφορετική από τους άλλους, μας πλησίασε και άρχισε να μας ρωτάει και με χειρονομίες να μας δείχνει πως ζητούσε πληροφορίες. Πού να καταλάβουμε εμείς από γερμανικά; Εγώ, κάπως φοβισμένη, τον ρώτησα, αν ξέρει Αγγλικά. Αυτός χάρηκε, όπως φάνηκε και με τα λιγοστά τα δικά του συνεννοηθήκαμε. Ήθελε να μάθει που είναι τα αρχαία, γιατί η Παλιόπολη ήταν η πρώτη πρωτεύουσα του νησιού και όλα τα σημαντικά αγάλματα, όπως ο Ερμής της Άνδρου, ήταν εκεί, αλλά ριγμένα μέσα σε μια παλιαποθήκη. Μετά έγινε το μουσείο. Τον κατατόπισα, με ευχαρίστησε, με χαιρέτησε στρατιωτικά και σηκώθηκαν και έφυγαν. Ποια ήταν η πρώτη σου εντύπωση, σου άρεσε;
(Γελάει) Δεν σου κρύβω Λουΐζα μου, πως ήταν πολύ ωραίος και μου άρεσε πολύ! Φαίνεται όμως, πως και εγώ δεν τον άφησα αδιάφορο! Λίγες μέρες, μετά το περιστατικό στο χωριό μου, παρουσιάστηκε ένας γνωστός της οικογένειάς μου, ήρθε και με βρήκε στο σπίτι μας. «Όλγα, σε θέλουν οι γερμανοί στη διοίκηση, για διερμηνέα». Ξαφνιάστηκα! «Μα εγώ δεν ξέρω γρι γερμανικά, πώς γίνεται αυτό;». «Ξέρεις όμως Αγγλικά και, αν θυμάσαι, τη περασμένη εβδομάδα συνεννοήθηκες πολύ καλά μαζί τους. Αυτός που μίλησες, είναι ο διοικητής της βάσης, τον λένε Φριτς Ντόρνερ». Είχα τις αντιρρήσεις μου, για πολλούς λόγους, αλλά αυτός μου είπε: «Δε γίνεται να μη πας. Μπορεί να έχεις μπλεξίματα, μιας και ξέρεις Αγγλικά». Με πήρε και πήγαμε μαζί πάνω στη βάση, στην Αγία Τριάδα και με παρουσίασε στο γραφείο του. Με υποδέχτηκε με άψογο τρόπο.
Πόσο χρονών ήταν;
Έδειχνε για εικοσιπεντάρης και με τη στολή του μου φάνηκε ακόμη πιο όμορφος!
Μετά;
(Γελάει) Θα σου πω την αλήθεια. Αυτή ήταν η μεγάλη στιγμή της ζωής μας! Ένιωσα αυτό, που λένε το πρώτο δυνατό σκίρτημα της καρδιάς μου, αλλά και η δική του έκφραση έδειξε πως ένιωσε το ίδιο. Βλέπεις ο Χίτλερ δεν τους άφησε να ζήσουν τα νιάτα τους. Από μικρά παιδιά μέσα στις στρατιωτικές σχολές, στη φοβερή πειθαρχία και στα μεγάλα όνειρα να γίνουν κοσμοκράτορες! Μιλήσανε αμέσως οι καρδιές μας, όλες οι αισθήσεις μας! Δε θυμηθήκαμε, ούτε για μια στιγμή, τις μας χώριζε και γρήγορα νιώσαμε και ζήσαμε οι δυο μας το μεγαλείο του έρωτα! Οι δύσκολες συνθήκες, που ζήσαμε και πιο πολύ αυτός, μας ένωσαν περισσότερο και μέσα στο πέρασμα του χρόνου αναπτύχθηκε απέραντη αγάπη και αφοσίωση ανάμεσά μας! Ζήσαμε τη κάθε μέρα με αγωνία! Η τρέλα του Χίτλερ δεν είχε τελειωμό! Τα ’βαλε και με τους Ρώσους και τότε άρχισαν τα δύσκολα. Τώρα θα με στείλουν στο μέτωπο, αύριο θα με μεταθέσουν! Μαρτύριο!
Όλγα, βλέπω πως δάκρυσες και σου ζητώ συγγνώμη που ανασκάλεψα τέτοιες στιγμές στη μνήμη σου. Πες μου λίγα λόγια για τον Φριτς, τον άνθρωπο που όπως φαίνεται τον αγαπάς ακόμη σαν τότε!
Από το Γυμνάσιο σχεδόν τον έβαλαν σε μια σχολή να γίνει αξιωματικός της αεροπορίας, στους ασυρμάτους. Γι’ αυτό ήταν τέλειος ΜΑΡΚΟΝΙ! Μόλις ξεκίνησε ο πόλεμος, το 1939, τον πήρανε από τη σχολή και τον έκαναν αξιωματικό στη στεριά. Με τη μονάδα του μπήκανε στην Ελλάδα και, επειδή η Άντρος ήταν «κλειδί», στο Κάβο Ντόρο, τον έβαλαν διοικητή της, μιας και ήξερε πολύ καλά τους ασυρμάτους.
Σαν χαρακτήρας;
Ό,τι και να πω εγώ μπορεί να θεωρηθεί πολύ. Ήταν κύριος, άψογος, δεν ήταν ΝΑΖΙ. Μέσα του μισούσε τον Χίτλερ τον πόλεμο και τη Γκεστάπο. Ήταν αξιωματικός της ΒΕΡΜΑΧΤ, σωστός στρατιωτικός. Τον αδελφό του, επειδή καταλάβανε πως ήταν δημοκράτης τον έστειλαν, άρον άρον, στο Ρωσικό μέτωπο και εκεί έμεινε! Εσύ που άκουσες πολλά, τι συμπέρασμα έβγαλες για τον Φριτς;
Ναι, είναι αλήθεια, πως μόνο καλά λόγια άκουσα για κείνον και για σένα! Και να σου πω την αλήθεια, επειδή άκουσα να σας επαινούν και οι αριστεροί του νησιού, όσοι μένουν από αυτούς, που σας έζησαν, που όσο να ’ναι, τότε μόνο το θάνατο ήθελε η μια πλευρά για την άλλη, γι’ αυτό και πιστεύω, πως όσα μου λες, είναι αλήθεια.
Ο Φριτς, ήταν δημοκράτης και πάνω απ’ όλα άνθρωπος! Πολλές φορές βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Από τη μια το καθήκον του, από την άλλη οι σκληροί προϊστάμενοί του στη Σύρα και από κοντά οι καταδότες του νησιού!
Όλγα, εσύ τι ρόλο έπαιξες στη ζωή του;
Θα είχαν γίνει πολλές ζημιές πάνω στο νησί. Όμως με αγαπούσε πολύ, με εκτιμούσε και με άκουγε! Αν ήταν ΝΑΖΙ, μπορεί και να με παράδινε στη Γκεστάπο! Γιατί δεν σου κρύβω, πως μέσα στους φαντάρους του ήταν η Γκεστάπο! Και τι, όταν το ανακάλυψε δεν το πίστευε! Ήταν το πιο καλό, το πιο ήσυχο, το πιο καλόβολο παιδί! Όταν έφτασε η ώρα μου, αυτός πήρε το σήμα και με έκλεισε μέσα στο δωμάτιο, χωρίς να λογαριάσει, ούτε τον Φριτς, ούτε κανέναν!
Άκουσα πως στην Άρνη, που ήταν περισσότερο οργανωμένοι οι Ανδριώτες στην αντίσταση, πολλές φορές ήταν πρόβλημα για τους Γερμανούς
Ναι είναι αλήθεια αυτό. Διάβασε το βιβλίο, του Μιχάλη Χαλά και θα δεις τι γράφει για μένα. Τότε, αυτός ήταν παιδί και όλη του η οικογένεια, τρία – τέσσερα αδέλφια του, όλα καλλιεργημένα, παπαδοπαίδια, πρωτοστατούσανε στο ΕΑΜ. Από κοντά τους ακολουθούσανε και όλοι, όσοι πιστεύανε, πως έπρεπε να αντισταθούν, για να φτάσει κάποτε η ώρα να ελευθερωθούμε. Ε, αυτή η οικογένεια ήταν το μεγάλο αγκάθι της περιοχής, για τους κατσικοκλέφτες, και όλους όσους τα βολεύανε με τους Ιταλούς, προπάντος, γι’ αυτό θέλανε να τη βγάλουν όλη την οικογένεια από τη μέση, θέλανε να κάψουν το σπίτι. Γιατί οι γερμανοί ήταν κύριοι! Ούτε αρπάξανε, ούτε κλέψανε. Πολλές φορές πεινούσαμε, γιατί ζούσα και εγώ μαζί τους και ξέρω, μα και ποτέ δε καταδεχτήκανε να διατάξουν «φέρτε μας»! Ενώ οι Ιταλοί, ζούσανε μόνο από τα μικροεισοδήματα των χωρικών! Ναι είναι αλήθεια, θα το καίγανε το σπίτι του Παππανεστάση οι γερμανοί, ίσως και να εκτελούσανε κανά δυο από τα παιδιά, για παραδειγματισμό, εκφοβισμό! Αυτό το σπίτι και άλλα δυο στην Άρνη, ήταν στο πρόγραμμα.
Λένε πως εσύ επέμενες να μη γίνει τέτοιο κακό.
Εγώ, ούτε που τους ήξερα αυτούς τους ανθρώπους. Ο Παππανεστάσης Χαλάς, από τα Ρέματα, ο κόκκινος παππάς, όπως τον έλεγαν οι δεξιοί, αυτόν και άλλους τρεις πάνω στο νησί, ήταν από τους καλύτερους παππάδες. Μόνο αυτό ήξερα. Αυτός ο παππάς άφησε εποχή στο πέρασμά του. Εγώ, γενικά, φρόντιζα για όλο το νησί, χωρίς να δίνω στόχο. Ο Φριτς με άκουγε, ψύχραιμος έκρινε σαν αξιωματικός και αποφάσιζε! Να σου πω και άλλα δυο περιστατικά, που φανερά ο Φριτς έβαλε το στήθος του μπροστά! Μια ανταρτοομάδα από την Εύβοια, πέρασε στην Άντρο και όπως συναντήθηκε με μια γερμανική περίπολο, κάπου στο Φελό, κτυπηθήκανε! Στο τόπο έμεινε ένα εικοσάχρονο ανταρτόπουλο, Σταμάτη νομίζω, πως το λέγανε και πληγώθηκαν δυο γερμανοί. Ο στρατιωτικός νόμος έλεγε: για έναν τραυματία γερμανό στρατιώτη, πενήντα ντόπιοι στο τοίχο, και για κάθε σκοτωμένο εκατό! Θα γινότανε μεγάλο κακό! Θα ξολοθρεύανε ολόκληρο το νησί! Ο Φριτς έτρεξε αμέσως, συναντήθηκε με τους υπεύθυνους του ΕΑΜ του νησιού και σαν βρήκε τους γερμανούς πληγωμένους στο γιατρείο του Πετρόχειλου, που ήταν ο γενικός υπεύθυνος του ΕΑΜ, ανακουφίστηκε! Ο γιατρός έβαζε αίμα από το δικό του στον ένα γερμανό, που ήταν και βαρύτερα πληγωμένος. Αμέσως επικοινώνησε με τη Σύρα, τους έδωσε αναφορά και τους βεβαίωσε, πως οι αντάρτες ήταν από την Εύβοια και έτσι δεν έπρεπε να πειραχτεί ούτε ένας Αντριώτης. Έτσι έγινε και αυτή είναι η αλήθεια!
Είπες, πως υπάρχει και ένα άλλο σημαντικό περιστατικό, που ο Φριτς έδειξε το καλό του χαρακτήρα και πως πίσω του δούλευε μια όμορφη Αντριωτοπούλα, εσύ!
Άστα αυτά Λουΐζα. Ο Φριτς, ήταν από μόνος του καλός. Λοιπόν, μετά από κανένα χρόνο, ύστερα από το περιστατικό με τους αντάρτες, ξαφνικά παρουσιάστηκαν στο Γαύριο δυο καΐκια γεμάτα ταγματασφαλίτες. Φτάσανε το βράδυ, βγήκανε στο λιμάνι και σαν τους παλιούς πειρατές άρχισαν να πυροβολούν στον αέρα, για εκφοβισμό! Οι κάτοικοι τα χάσανε και οι περισσότεροι κρύφτηκαν ή έφυγαν για το βουνό. Ένας από αυτούς, τους Γαυριώτες, μάλιστα ζει ακόμη θαρρώ και είναι πολύ καλός φίλος. Ο επικεφαλής τους, διέταξε τον πρόεδρο να φορτώσουν τα καΐκια τους με ζώα, λάδια, τυριά, χοιρινά και ό,τι άλλο υπήρχε. Από τα χαράματα άρχισαν να πυροβολούν με πολυβόλα και αφού έμαθαν ποια ήταν τα σπίτια του γιατρού Πετρόχειλου και του τηλεφωνητή Ματσούκα, ξεκινήσανε να τα κάψουν. Ειδοποιηθήκαμε και αμέσως ο Φριτς με τη δύναμη, που διοικούσε έφτασε στο Γαύριο. Τότε ζήτησε τον υπεύθυνο αυτής της συμμορίας και παρουσιάστηκε ένας ντυμένος, όπως και οι άλλοι, με γερμανική στολή αξιωματικού. Λέγοντας στον Φριτς, πως είναι ταγματασφαλίτες, του έδωσε ένα χαρτί, που έγραφε, πως είχε εντολή να εξοντώσει τους κομμουνιστές του νησιού. Ο Φριτς του είπε: «Εγώ ξέρω καλύτερα από εσάς, ποιοι είναι οι κομμουνιστές εδώ και μάλιστα αυτό το σπίτι, που έχεις βάλει φωτιά και καίγεται τρέξε αμέσως να τη σβήσεις, γιατί εκείνος ο Πετρόχειλος, είναι ο κομμουνιστής που έσωσε και με το αίμα του, δυο γερμανούς στρατιώτες μου. Λοιπόν, σβήσε τη φωτιά, βγάλε ό,τι έχεις αρπάξει από το χωριό και εξαφανίσου! Μέσα σε μισή ώρα πρέπει να έχεις φύγει άδειος, γιατί αλλιώς τα καΐκια σου θα πάνε στον πάτο!». Τι να έκανε; Τα πολυβόλα του Φριτς ήταν στημένα για να τον περιποιηθούν!
Δηλαδή, Όλγα, συνεργαζόσαστε με το ΕΑΜ;
Ναι. Όχι μόνο με το ΕΑΜ, αλλά και με όλους τους καλούς Αντριώτες. Ο Φριτς είχε κανονίσει, επίσημα, όταν τα καΐκια που έφευγαν φορτωμένα διάφορα προϊόντα, από το λιμάνι της Χώρας, να δίνουν υποχρεωτικά ένα ποσοστό από αυτά, που τα παραλάμβανε μια επιτροπή συσσιτίου.
Αυτή η συμπεριφορά του Φριτς και φυσικά και η δική σου κρυφή προσφορά αναγνωρίστηκε από τους ντόπιους;
Το ΕΑΜ μας έσωσε! Εμένα, όπως σου είπα, επειδή πέρασε ένα αεροπλάνο εγγλέζικο και έριξε προκηρύξεις, υποθέσανε, πως εγώ είχα επικοινωνήσει και το στείλανε τη κατάλληλη μέρα. Ο στρατιώτης των ΕΣ-ΕΣ, που δεν τον ξέραμε, ειδοποίησε κρυφά και του δόθηκε εντολή να με κλείσει μέσα. Θα ακολουθούσε μετά ο Φριτς και ποιος ξέρει, ποια θα ήταν η τύχη μας! Ευτυχώς την άλλη μέρα άρχισαν να τα μαζεύουν οι Γερμανοί από την Ελλάδα και αναγκαστικά με άφησαν! Όμως δεν ήταν σίγουρο, τι θα γίνονταν σαν πηγαίναμε στη Σύρα ή στην Αθήνα, γιατί ο πόλεμος κράτησε και ένα χρόνο μετά! Συναντήθηκα με την Ηλέκτρα, την υπεύθυνη αντάρτισσα του νησιού, γυναίκα του καπετάνιου του ΕΛΑΣ, Γιάννη και με ορμήνεψε, πως έπρεπε να το σκάσουμε, για να σωθούμε.
Πώς αντέδρασε ο Φριτς;
Ούτε να το ακούσει θέλησε! Πώς θα αφήσω τους άντρες μου και θα φύγω; Είμαι αξιωματικός, έχω ορκιστεί και δεν υπάρχει περίπτωση, να τους εγκαταλείψω. Ήταν μια από τις λίγες φορές που τσακωθήκαμε!
Και τότε τι έκανες; Τον άφησες το Φριτς κι έφυγες;
Αστειεύεσαι Λουΐζα; Και εγώ ήμουν ορκισμένη, πως δεν θα τον εγκατέλειπα ποτέ, ούτε στον θάνατο. Όμως τον ξεγέλασα! (Γελάει). Συνεννοήθηκα με την Ηλέκτρα και με οδήγησε εκείνη. «Όλγα, πάρε τον Φριτς το απόγευμα, βγείτε στη συνηθισμένη βόλτα, κατά του Ματζαβελάκη το παγοποιείο και τα υπόλοιπα άστα σε μένα». Πράγματι το βραδάκι πήρα τον Φριτς αγκαζέ και φτάσαμε στο παγοποιείο, εκεί που είναι σήμερα το ξενοδοχείο, πάνω στο δρόμο, για τη Χώρα. Είχε αρχίσει να σουρουπώνει και ξαφνικά βγαίνουν μπροστά μας τρεις οπλισμένοι αντάρτες, οπότε ο Φριτς παραδόθηκε. Μας πήραν και μας έκρυψαν μέσα στο νεκροταφείο της Χώρας, που μοιάζει πολύ με το Α΄ Αθηνών, από αγάλματα και οικογενειακούς τάφους. Ο Φριτς παράδωσε το πιστόλι του, μας έφεραν πολιτικά ρούχα και άλλαξε, τσιγάρα και λίγα φαγώσιμα. Μετά από δυο μέρες οι γερμανοί φύγανε από το Κόρθι και εμείς πήγαμε και κρυφτήκαμε στο χωριό μου.
Άκουσα πως στο Κόρθι φεύγοντας οι γερμανοί χτυπήθηκαν με τους αντάρτες.
Ναι. Οι ντόπιοι ΕΛΑΣΙΤΕΣ, από το Κόρθι, λιγοστοί από την Άρνη, ένας Χαλάς και από το Γαύριο, ένας Ρέρας Γιάννης νομίζω, τους χτύπησαν, όταν μπαίνανε στα καΐκια, αλλά δε ξέρω περισσότερα πράγματα.
Ύστερα;
Ε, μετά, σαν έφτασαν στο νησί οι ιερολοχίτες με τους εγγλέζους, παραδοθήκαμε, μας πάντρεψαν στην Παλιόπολη και προχωρήσαμε αγαπημένα μέχρι, που ο Φριτς έφυγε, για πάντα από κοντά μου, και από τότε η ζωή μου δεν έχει κανένα νόημα!
Οι Αντριώτες πως σας φέρθηκαν μετά;
Ο Φριτς, σαν ΜΑΡΚΟΝΙ, απόκτησε και το δίπλωμα του πλοιάρχου και επειδή του άρεσε η Ελλάδα δούλεψε εδώ, σε κότερο. Δεν μπορώ να πω πως μας φέρθηκαν οι συμπατριώτες μου άσχημα. Αλλά, Λουΐζα μου, οι άνθρωποι ξεχνούν γρήγορα, ό,τι καλό και να τους κάνεις! Γι’ αυτό και πάλι ευχαριστώ την ΑΝΔΡΙΑΚΗ και σένα, που μου δώσατε την ευκαιρία να παρουσιάσω, όλη την πραγματικότητα αυτής της ταραγμένης εποχής, να διαλυθούν οι σκιές, που με περιβάλλανε στο παρελθόν και να μάθουν οι νέες γενιές την αλήθεια. Έχω την συνείδησή μου αναπαυμένη.
Πώς βλέπεις τη σημερινή κατάσταση;
Υπομονή, υπομονή και αλληλεγγύη χρειάζονται. Όλα κάποια ώρα θα γίνουν καλύτερα!
Όλγα τη Βάσω Χαλά, του Παπανεστάση, θα την έχεις ακουστά.
Και βέβαια.
Συζητώντας μαζί της μου είπε για σένα: «Ναι. Τη θυμάμαι πολύ καλά την Όλγα. Ήταν πολύ όμορφη, είχε μια παχιά πλεξούδα τα μαλλιά της και ερχότανε στο Μπατσί, από τη Παλιόπολη, πολύ μακριά με ποδήλατο, πάνω σε χαλικόδρομο! Ήταν κορίτσαρος!».
(Γελάει…) Ας είναι καλά η γυναίκα. Πώς βρίσκεται εκείνη; Ναι, το ποδήλατό μου! Πόσα μου θύμισε! Ας είναι καλά, αλλά και εκείνη έδωσε το παρόν στην εθνική αντίσταση στο νησί.
Τι άλλο θα επιθυμούσες Όλγα μου τώρα, από τη ζωή σου;
Αχ! Το μόνο που ήθελα είναι να ζούσε ακόμα ο Φριτς μου, για να είμαι ευτυχισμένη, όπως έζησα μαζί του τόσα χρόνια. Αυτό δυστυχώς, δεν γίνεται γι’ αυτό θέλω να φύγω!
