Ένα σπίτι. Ένα μυστικό. Ένας άντρας. Δύο αδελφές…
Η «Μικρά Αγγλία» είναι η νέα ταινία του Παντελή Βούλγαρη σε σενάριο της Ιωάννας Καρυστιάνη. Πρόκειται για την κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου βιβλίου της που εκδόθηκε το 1997, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος, αγαπήθηκε από χιλιάδες αναγνώστες και μεταφράστηκε σε πολλές ξένες γλώσσες. Η ιστορία διαδραματίζεται στο ναυτονήσι της Άνδρου και στις θάλασσες των ποντοπόρων φορτηγών. Διατρέχει τις δεκαετίες του 1930 και 1940.
Καταγράφει τις φουρτούνες της ζωής, πελαγίσιες αλλά και στεριανές. Στα σπίτια των ναυτικών οι γυναίκες σηκώνουν μόνες τα βάρη της καθημερινότητας, τους καημούς της νύχτας. Αγαπούν απόντες, αγωνιούν, υπομένουν, φαντάζονται και περιμένουν…
Οι αυστηρές επιταγές της μικρής κοινωνίας, οι αβάσταχτοι κοινωνικοί ρόλοι που απονέμονται χωρίς να υπάρχει επιλογή, η μοναξιά, η λησμονιά, το συμφέρον, οι τύψεις, ο πόλεμος, το πένθος, όλα οφείλουν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, ακόμα και όταν αυτές είναι τα τεράστια κύματα του ωκεανού ή τα μυστικά μιας διπλοκατοικίας.
Πιστή στην απτή ομορφιά του νησιού, η ταινία δεν είναι ειδυλλιακή. Δεν γυρίστηκε καλοκαίρι, δεν απαθανατίζει τα εξωστρεφή καλοκαίρια. Η Μικρά Αγγλία αναδεικνύει με σπάνια ευαισθησία το τοπίο της Άνδρου, τις βραχοσπηλιές, τις ξερολιθιές, τους περιστεριώνες, τα γεφυράκια, τα στενά.
Πιστή στη διαχρονικότητα των αυθεντικών συναισθημάτων, η ταινία δεν περιορίζεται στην εποχή της. Δεν είναι μια ταινία εποχής. Είναι ένα φιλμ που ξεπερνάει την εποχή στην οποία διαδραματίζεται και ξετυλίγει μέσα από τον μικρόκοσμο της οικογένειας το κουβάρι της ανθρώπινης περιπέτειας, της παράφορης αγάπης μιας γυναίκας για έναν άντρα, ενός άντρα για τη θάλασσα και την εμμονή μιας μητέρας για την ασφάλεια που δίνουν οι καλοί λογαριασμοί.
Ο Βούλγαρης με διεισδυτική και στοχαστική ματιά υπηρετεί κινηματογραφικά μία σύνθετη ιστορία, που φωτίζει τις σκιές της καθημερινότητας, τα κρυμμένα μυστικά, τις ταραγμένες σχέσεις και το κόστος της υποταγής. Για μία ακόμη φορά εμπιστεύεται τους πρωταγωνιστικούς ρόλους σε πρωτοεμφανιζόμενους ηθοποιούς, ενώ αναδεικνύει και ψυχογραφεί σε βάθος το πολυπληθές καστ.
Ένα σπίτι, ένα μυστικό, ένας άνδρας, δύο αδελφές.
Η 20χρονη Όρσα (Πηνελόπη Τσιλίκα) είναι παράφορα ερωτευμένη με τον υποπλοίαρχο Σπύρο Μαλταμπέ (Ανδρέας Κωνσταντίνου). Κλειστός χαρακτήρας δεν αποκαλύπτει το μυστικό της σε κανέναν. Η μικρότερη αδελφή της, Μόσχα (Σοφία Κόκκαλη), δυναμική και γεμάτη όνειρα θέλει να φύγει από την Άνδρο, να αποδράσει από τη μοίρα των γυναικών του νησιού να παντρεύονται ναυτικούς που όλο λείπουν ή θαλασσοπνίγονται.
Για τη μητέρα τους, Μίνα (Αννέζα Παπαδοπούλου), σύζυγο καπετάνιου που προτιμά το Ατλάντικο Σουρ από το σπίτι του, ο έρωτας είναι κακός μπελάς και πόνος. Παρακάμπτοντας τα αισθήματα των κοριτσιών της, συνωμοτεί, αξιοποιεί γνωριμίες και τις παντρεύει με γνώμονα το συμφέρον.
Την Όρσα με τον πλοιοκτήτη και καπετάνιο Νίκο Βατοκούζη (Μάξιμος Μουμούρης) και λίγο αργότερα τη Μόσχα με τον καπετάνιο πλέον Σπύρο. Άθελά της ναρκοθετεί το ίδιο της το σπιτικό. Το διώροφο που έχτισε με τα εμβάσματα του άντρα της. Στο κάτω σπίτι η Όρσα. Στο πάνω η Μόσχα.
Η ταινία έχει διάρκεια: 160’ και «βγήκε» στις 5 Δεκεμβρίου στους κινηματογράφους από τη Feelgood. Το ομώνυμο βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη
Παντελής Βούλγαρης:«Ένα ανεκπλήρωτο ως τώρα όνειρο μου ήταν να κάνω μια ταινία στην Άνδρο. Γυρίζω ταινίες εδώ και σχεδόν 50 χρόνια. Κάθε φορά η πρόθεση και ο στόχος μου είναι να εμβαθύνω όσο μπορώ στα ανθρώπινα. Στους καημούς και στις ελπίδες, στις σημαδιακές εμπειρίες της ζωής, στα γυρίσματα της τύχης, στις σκιές που συνωστίζονται στη σκέψη και στις ψυχές των απλών ανθρώπων.
Με τη δουλειά μου προσκάλεσα τους θεατές σε ταξίδια στον χρόνο, στην ιστορία, σε πολλές γωνιές του τόπου. Κατάφερα να κινηματογραφήσω ήρωες της καθημερινότητας σε πόλεις, χωριά, κάμπους και βουνά της Κρήτης, της Θεσσαλίας, της Θράκης, της Μακεδονίας. Τα ερεθίσματα ήταν πολλά. Το μοναδικό φως, οι εξαίσιες διαδρομές, η φύση, αλλού καταπράσινη, αλλού γυμνή και τραχιά. Μα πάνω από όλα οι ιστορίες των ανθρώπων στον αγώνα της ζωής. Το τωρινό ταξίδι είναι στο κύμα. Ιστορίες της θάλασσας. Των ναυτικών που θαλασσοδέρνονται στους ωκεανούς, των γυναικών στη φουρτούνα της μοναξιάς, στο σπίτι. Το μυθιστόρημα της Ιωάννας Καρυστιάνη «Μικρά Αγγλία» που αγαπήθηκε πολύ από Έλληνες και ξένους αναγνώστες, διαθέτει ισχυρή ιστορία με ανατροπές και παλλόμενους γυναικείους και ανδρικούς χαρακτήρες, με ιδιαίτερη ματιά στην εποχή, τις κοινωνικές συνθήκες, την ανθρώπινη εμπειρία.
Η ανάσα της ναυτικής παράδοσης με κινητοποιεί. Το ήθος της εποχής με συγκινεί. Οι νοοτροπίες και οι ανθρώπινες σχέσεις αποζητούν μια καίρια και ευαίσθητη καταγραφή. Θέλησα να καταφέρω να αφουγκραστώ τα πάθη, να φωτίσω τη σημασία της μακράς απουσίας και της απαντοχής, την ανακούφιση του σμιξίματος μετά από καιρό, το πένθος για τις απώλειες. Ειδικά αυτή τη γκρίζα εποχή, τους στενάχωρους καιρούς για τον τόπο και τους ανθρώπους, αξίζει να προσφέρουμε ένα κινηματογραφικό έργο πλούσιο σε αισθήματα και ανθρωπιά και μαζί ένα ταξίδι σε άγνωστες σελίδες της ιστορίας.
Στα χρόνια που κάνω σινεμά, κοντά στα πρόσωπα της οικογένειας και των φίλων της νεότητας μου, προστίθενται και άλλα άγνωστα στην αρχή, που στο τέλος μιας ταινίας παίρνουν μια θέση στην καρδιά μου. Με τα μάτια και τη φωνή τους, διηγούμαι αυτό που με αναστατώνει. Μπορεί να περνάει καιρός μετά από την περιπέτεια που έζησα μαζί τους, όμως τα ονόματα τους διατηρούν για πάντα τη μοναδικότητα τους. Με τη «ΜΙΚΡΑ ΑΓΓΛΙΑ» μεγάλωσε η παρέα. Ηθοποιοί και συνεργάτες στάθηκαν δίπλα μου από την αρχή ως το τέλος με το ταλέντο και την εμπιστοσύνη τους.
Θέλω όμως να ξεχωρίσω τους ηθοποιούς, επαγγελματίες και ερασιτέχνες, που ανέδειξαν με την αναπνοή τους τον κόσμο της Άνδρου. Ένα μεγάλο ευχαριστώ.
Ιωάννα Καρυστιάνη:Το μυθιστόρημα είναι κείμενο, το σενάριο επίσης, λέξεις στο χαρτί. Ταινία είναι η επιχείρηση επαλήθευσης του σφυγμού των γεγονότων της πλοκής και του παλμού των χαρακτήρων που ανασαίνουν στο κινηματογραφικό τοπίο. Κι αν η σελίδα αφήνει περιθώρια στον αναγνώστη να φανταστεί και να συμπληρώσει, η εικόνα, ως τετελεσμένο γεγονός μπροστά στα μάτια του θεατή, ‘’καρφώνει’’ δια μιας τα κενά και τις αστοχίες. Χρειάζεται ξεκάθαρος στόχος, γενική εποπτεία, ανάδειξη της καίριας λεπτομέρειας, σύνθεση ατμόσφαιρας, και όλα σε πυκνό, πολύ πυκνό, χρόνο. Όπως πολύς κόσμος, αγαπώ το σινεμά. Όμως, το αγάπησα περισσότερο ζώντας τα παρασκήνια του γυρίσματος, σαν ένα πλήρες μυθιστόρημα, με πλήθος χαρακτήρων, έντονη δράση, απρόοπτα, σασπένς, ρίσκο, εκρήξεις ενθουσιασμού, βαριές σιωπές. Και τώρα, άλλον συγγραφέα. Γιατί οι λέξεις στο χαρτί δεν είναι οι 10 εντολές. Εκχωρούν στον σκηνοθέτη ελευθερία έμπνευσης, άνεση πρωτοβουλίας και την ευθύνη να βρει συμμάχους με ιδέες, γνώσεις, ετοιμότητα και αποφασιστικότητα να στήσουν τις εικόνες. Στη «ΜΙΚΡΑ ΑΓΓΛΙΑ» είναι εικόνες που απλώνονται σε 17 χρόνια, σε αρχοντικά και λαϊκά σπίτια, σε βραχότοπους και ωκεανούς, που πιάνουν τα εκφραστικά βλέμματα και τρυπώνουν ως τα σωθικά της ανθρώπινης ύπαρξης, εκεί που σπανίζουν οι μπουνάτσες και σηκώνονται συχνά άγριες φουρτούνες. Μακάρι ο κόσμος να αγαπήσει την ταινία, να την κουβεντιάσει, να σκεφτεί τη σημασία των αισθημάτων, τη δοκιμασία των οικογενειακών σχέσεων, το βάρος του κοινωνικού περίγυρου, το κόστος της υποταγής.
Παραλειπόμενα
Η ταινία γυρίστηκε μέσα σε 9 εβδομάδες με πολλά εξωτερικά γυρίσματα σε Χώρα, Λιβάδια, Συνετί, Αλαμανιά, Στενιές, Βόρη, Λάμυρα και άλλα χωριά της Άνδρου. Η ιδέα για το βιβλίο προέκυψε τυχαία. Σύμφωνα με τη συγγραφέα, Ιωάννα Καρυστιάνη: «Ένας παλιός συμφοιτητής με φώναξε για έναν καφέ στο σπίτι του και είδα τις φωτογραφίες πέντε πνιγμένων ναυτικών σε κάδρα. Μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα άλλαξαν όλα μέσα μου. Ένιωσα ένα τεράστιο σοκ και αναρωτήθηκα πώς ένα σπίτι μπορεί να αντέξει τέτοιο πένθος. Στην Άνδρο σχεδόν όλα τα σπίτια είναι λαβωμένα από ναυάγια. Αυτό με έκανε να αγαπήσω παράφορα το νησί και τη ναυτική ζωή και αποφάσισα ότι ήθελα να γράψω ένα βιβλίο γι’ αυτό το θέμα». Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με την κινηματογραφική μεταφορά της ταινίας . «Ένα βράδυ στην Άνδρο, κάποιοι Ανδριώτες μας πρότειναν να το βάλουμε μπροστά με τη στήριξη τους. Μετά από παραίνεση του Παντελή (Βούλγαρη) ανέλαβα να γράψω το σενάριο, έχοντας στο νου μου ότι αυτό θα έπρεπε να λειτουργεί αυτόνομα» θυμάται η Ιωάννα Καρυστιάνη.Για τα σκηνικά της ταινίας, η παραγωγή δεν κατέφυγε στην ενοικίαση και μεταφορά επίπλων και αντικειμένων από την Αθήνα. Από άποψη, θέλησε να συνθέσει τη σκηνογραφική εικόνα και ατμόσφαιρα σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους αποκλειστικά από αυθεντικά ανδριώτικα «υπάρχοντα». Ανέσυρε, επέλεξε, επιδιόρθωσε, συνδύασε κομμάτια από δεκάδες αρχοντόσπιτα και λαϊκά σπίτια που οι Ανδριώτες τα άνοιξαν και διέθεσαν για τις ανάγκες της ταινίας. Το νησί φυλάει πολλούς θησαυρούς. Υπάρχουν δεκάδες σπίτια-μουσεία μνήμης της ναυτικής περιπέτειας. Ο θείος του Σπύρου, Αιμίλιος, στην ταινία απέκτησε και ποδήλατο για τις μοναχικές περιπλανήσεις στις ερημιές του νησιού. Είναι το ποδήλατο του αλησμόνητου τυπογράφου Αντώνη Πολέμη, εμβληματικής φιγούρας της Χώρας, με πολλούς αγώνες για τον πολιτισμό, πλούσια μόρφωση και μεγάλη καρδιά. Η εικόνα του ποδηλάτη Αιμίλιου παραπέμπει στον ακριβό φίλο που «έφυγε» πριν από ενάμιση χρόνο.Οι Ανδριώτες συνήθως είναι άνθρωποι κλειστοί και η εξήγηση βρίσκεται στη ναυτική σφραγίδα της κοινωνικής συμπεριφοράς. Τον προηγούμενο χειμώνα ανοίχτηκαν, κουβέντιαζαν, τραγουδούσαν, κουβαλούσαν τσάντες και μπαούλα με ενθύμια, έπαιξαν με κέφι κομπάρσοι σε ημερήσια και νυχτερινά γυρίσματα. Η εξήγηση βρίσκεται στην ελκυστική περιπέτεια του σινεμά, μια πολύ ζωηρή συλλογική εμπειρία κίνησης και δημιουργίας, ιδίως σε άχαρους, δραματικούς καιρούς για τους ανθρώπους και τον τόπο μας.
Τα κεντήματα της νεαρής ζωντοχήρας που απεικονίζουν τα ναυάγια τα οποία έχουν σφραγίσει το νησί είναι σχεδιασμένα από την Ιωάννα Καρυστιάνη. Κεντήθηκαν τέσσερα και τελικά στην ταινία παίζουν δύο.
«Όποιος πνίγηκε, μετάνιωσε» είναι η φράση ορόσημο του καπετάνιου Σπύρου Μαλταμπέ, ενός από τους πρωταγωνιστές της ιστορίας, που αναφέρεται στον αγώνα που οφείλει να κάνει κάθε άνθρωπος στα δύσκολα . Στη γερμανική μετάφραση του βιβλίου ο μεταφραστής δεν μπόρεσε να αποδώσει ακριβώς τη φράση – η οποία είναι και επικεφαλίδα του τρίτου κεφαλαίου- και κατέληξε σε μια εκδοχή της γνωστής παροιμίας-φράσης «ο καλός καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται».
Συντελεστές: Σκηνοθέτης: Παντελής Βούλγαρης / Σεναριογράφος: Ιωάννα Καρυστιάνη / Διεύθυνση Φωτογραφίας: Σίμος Σαρκετζής / Σκηνογράφος: Αντώνης Δαγκλίδης / Ενδυματολόγος: Γιούλα Ζωϊοπούλου / Μουσική: Κατερίνα Πολέμη / Μοντάζ: Τάκης Γιαννόπουλος / Ηχολήπτης: Στέφανος Ευθυμίου / Make up: Εύη Ζαφειροπούλου / Hair Stylist: Σωτήρης Πατεράκης / 3D: Αντώνης Κοτζιάς / Εκτέλεση Παραγωγής: BlackOrange S.A./ Εντεταλμένος παραγωγός: Γιάννης Ιακωβίδης / Συμπαραγωγός: OTE TV / Παραγωγή: ΜΙΚΡΑ ΑΓΓΛΙΑ Α.Ε. Πρωταγωνιστούν: Πηνελόπη Τσιλίκα, Σοφία Κόκκαλη, Αννέζα Παπαδοπούλου, Ανδρέας Κωνσταντίνου, Μάξιμος Μουμούρης, Βασίλης Βασιλάκης, Χρήστος Καλαβρούζος, Ειρήνη Ιγγλέση, Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Αγγελική Παπαθεμελή, Χρύσα Παπαϊωάννου, Κώστας Κλεφτόγιαννης, Κατερίνα Αντωνακάκη, Ζωή Λιανοστάθη, Κλέα Σαμαντά, Βασίλης Πομώνης, Νίκος Παντζόπουλος, Μιράντα Ζησιμοπούλου, Ιωάννα Πιατά, Ρεγγίνα Λεβεδιάνου, Αινείας Τσαμάτης. Συμπαραγωγός: OTE TV Χορηγός: ΟΠΑΠ Α.Ε., Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Με την ευγενική υποστήριξη των: Δήμος Άνδρου, Fast Ferries, Εκδόσεις Καστανιώτη
