Για την προστασία του μακαρονοποιείου του Εμπειρίκου, στην Πέρα Πάντα των Στενιών, αυτού του σπάνιου μνημείου της προβιομηχανικής κληρονομιάς της Άνδρου, το οποίο είναι κηρυγμένο διατηρητέο (ΦΕΚ 495/Β/9-7-1991) και έχει ζώνη προστασίας 50 μ. περιμετρικά, αλλά και την ανάδειξη του προβλήματος που έχει δημιουργήσει η ανέγερση της οικοδομής τόσο στον μύλο όσο και στο τοπίο διοργανώθηκε ημερίδα με θέμα «H Φάμπρικα του Εμπειρίκου, ένα μνημείο της προβιομηχανικής κληρονομιάς της Άνδρου σε κίνδυνο», την Τετάρτη 26 Μαρτίου στο Συγκρότημα Πατησίων Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου Κτίριο Αβέρωφ, Αίθουσα Τελετών από το TICCIH-Ελληνικό Τμήμα, το Ινστιτούτο των Ελληνικών Μύλων, τη MONUMENTA και την Εταιρεία Ανδρίων Επιστημόνων. Η εκδήλωση τελεί υπό την Αιγίδα της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ.
Ας σημειωθεί ότι η φάμπρικα του Εμπειρίκου είναι ο μεγαλύτερος νερόμυλος που έχει καταγραφεί στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα κτίριο 8 μέτρων με τρία πατώματα και χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή ζυμαρικών, και χρονολογείται από το 1876.
Περί φάμπρικας ο λόγος λοιπόν!
Του Γιώργου Δάμπαση Σκηνοθέτη
Πρόσφατα παρακολούθησα με ζωηρό ενδιαφέρον την ημερίδα που διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο των ελληνικών μύλων Μonumenta στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο και η οποία είχε σαν θέμα τη Φάμπρικα του Εμπειρίκου, ένα μνημείο της προβιομηχανικής κληρονομιάς της Άνδρου που κινδυνεύει να γκρεμισθεί από τον φθοροποιό χρόνο.
Στην ημερίδα πήραν μέρος διακεκριμένοι αρχιτέκτονες που διατύπωσαν εμπεριστατωμένες μελέτες, πώς μπορεί δηλαδή να αναστυλωθεί το μνημείο στην πρότερή του μορφή, με τέσσερις ορόφους δηλαδή και στέγη. Έγιναν όμως και καταγγελίες για την οικοδομή που χτίστηκε ακριβώς δίπλα στο μνημείο.
Όλες οι εισηγήσεις τελείωσαν σε μια ατμόσφαιρα αισιοδοξίας.
Φοβάμαι ότι στα πολιτιστικά πράγματα της Άνδρου θα προστεθεί άλλος ένας φάκελος για τη Φάμπρικα σαν όλους σαν κι αυτόν που έγινε πριν από καιρό και με τον Πύργο του Μπίστη ή Μουβελά.
Χωρίς καμιά διάθεση κριτικής γκρίνιας έχω να παρατηρήσω τα εξής:
- Καλές και χρήσιμες οι εισηγήσεις των αρχιτεκτόνων και η δουλειά τους είναι να ασχολούνται με τα ιστορική μνημεία και τη διάσωσή τους. Όμως για να υλοποιηθούν οι επιστημονικές επισημάνσεις απαιτούνται κονδύλια εκατομμυρίων ευρώ που δεν υπάρχουν ούτε σαν ανέκδοτο. Στο θέμα αυτό παρενέβη ο Δήμαρχος Γιάννης Γλυνός που επεσήμανε ότι χρειάζονται μελέτες. Καμία αντίρρηση. Αλλά τι να τις κάνει κανείς τις μελέτες όταν αυτές δεν οδηγούν σε τελικό αποτέλεσμα;
Υπενθυμίζω ότι εδώ και πολλά χρόνια είχαν συνταχθεί πολυάριθμες μελέτες για τη δημιουργία οικομουσείου υδροκίνησης στα Διποτάματα από βιολόγους, περιβαντολόγους, αρχαιολόγους, γεωλόγους, αρχιτέκτονες, τοπογράφους μηχανικούς, εθνολόγους και δοσολόγους. Είδατε όλες αυτές οι ογκώδεις μελέτες να έπιασαν ποτέ τόπο; Το έργο στα Διποτάματα με τους 24 νερόμυλους που θα ήταν η μεγαλύτερη αναπτυξιακή υποδομή για τον τουρισμό της Άνδρου, δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
- Παρά το γεγονός ότι ενώ είχα γυρίσει μια μεγάλη ταινία για τα μονοπάτια και τους μύλους και φυσικά και για τη Φάμπρικα στην Πέρα Πάντα με επιστημονικό σύμβουλο τον Στέφανο Νομικό, ουδείς ενδιαφέρθηκε από την τοπική αυτοδιοίκηση για την αξιοποίηση του ντοκιμαντέρ που θα ήταν ένα πολύτιμο εργαλείο για τον περιπατητικό τουρισμό.
- Κι έρχομαι τώρα στο δια ταύτα. Επειδή έχω τη βεβαιότητα ότι όλες αυτές οι εισηγήσεις και οι μελέτες που έγιναν στο Πολυτεχνείο θα μπουν σε κάποιους φακέλους και με το χρόνο θα ξεχασθούν, έχω να προτείνω το εξής ρεαλιστικό σχέδιο: Ο Δήμος –κατά την γνώμη μου – πρέπει να προβεί στις κάτωθι ενέργειες.
Με τις υπηρεσίες της καθαριότητας να καθαρίσει αμέσως τους τύμβους των σκουπιδιών που έχουν συσσωρευθεί μέσα στο μνημείο. Να ξεριζώσει τις συκιές που απειλούν με τις ρίζες τους να γκρεμίσουν τους τοίχους της φάμπρικας. Να ηλεκτροδοτήσει το μονοπάτι που οδηγεί στο ιστορικό μνημείο. Να εγκαταστήσει δυο χημικές τουαλέτες για τους περαστικούς. Αυτά μόνο και τίποτα άλλο.
Παράλληλα θα μπορούσε να συσταθεί μια μη κερδοσκοπική εταιρεία με εταίρους τα τρία πνευματικά Ιδρύματα της Χώρας, δηλαδή το Ίδρυμα Γουλανδρή, το Ίδρυμα Κυδωνιέως, την Καΐρειο Βιβλιοθήκη, μαζί με τη συμμετοχή ιδιωτών. Η εταιρεία θα έρθει σε συμφωνία με τον ιδιοκτήτη της Φάμπρικας για να παραχωρηθεί το μνημείο για 30 χρόνια έναντι συμβολικού ποσού. Η μη κερδοσκοπική εταιρεία θα μπορεί να διοργανώνει στο χώρο εκθέσεις γλυπτικής με έργα που δεν επηρεάζονται εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες. Παράλληλα θα μπορούσε να κατασκευασθεί υπαίθριο θεατράκι με σιδερένιες σκαλωσιές και σανίδες για καθίσματα όπως είναι ακριβώς το θέατρο της ρεματιάς στο Χαλάνδρι όπου διοργανώνονται τα καλοκαίρια συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις. Η κατασκευή ενός τέτοιου θεάτρου δεν είναι ακριβή και το κόστος αναλαμβάνεται εύκολα από χορηγούς.
Ας λειτουργήσει λοιπόν η Φάμπρικα με τέτοια ρεαλιστικά μέτρα εδώ και τώρα. Όλα τα άλλα σχέδια πιστεύω ότι είναι έπεα πτερόεντα.