Της ΔΑΝΑΗΣ Α .ΜΠΑΣΑΝΤΗ
«Η ιστορία είναι σαν ένα πλοίο που μεταφέρει τις αναμνήσεις του παρελθόντος στο μέλλον» έγραψε ο συγγραφέας Stephen Spender. Αυτή την φράση την συνάντησα πρώτη φορά στην έκθεση έργων με θέμα τα liberty της Μπριζίτ Πολέμη, που είχε γίνει φέτος το καλοκαίρι στην Άνδρο. Αυτήν την φράση αναπόλησα όταν μπήκα στην αίθουσα του ναυαγίου των Αντικυθήρων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα. Αναμνήσεις και απομεινάρια ενός αρχαίου κόσμου που σώθηκε χάρη στο ναυάγιο. Ο βυθός της θάλασσας φύλαξε τα συντρίμμια μιας άλλης εποχής, τα οποία αναδύθηκαν σταδιακά εδώ και έναν αιώνα για να μας αφηγηθούν την ιστορία τους.
Ήταν Μάιος του 1900. Κάποιοι σφουγγαράδες από τη Σύμη, λόγω σφοδρής θαλασσοταραχής έκαναν μια υποχρεωτική στάση στα Αντικύθηρα. Αφού η θάλασσα ηρέμισε, ένας από αυτούς, βούτηξε στα νερά, όπου όμως αντί για σφουγγάρια αντίκρισε σε βάθος περίπου 50 μ. το ναυάγιο ενός πλοίου με σπαρμένα γύρω του αγάλματα από χαλκό και μάρμαρο. Έτσι, όταν ξανανέβηκε στην επιφάνεια, κρατούσε έναν χάλκινο βραχίονα ως απόδειξη! Κάπως έτσι άρχισε από τότε, η οργάνωση της επιχείρησης ανέλκυσης του πολύτιμου φορτίου του πλοίου.
Μπαίνοντας στις ειδικά διαμορφωμένες αίθουσες έκθεσης των ευρημάτων του ναυαγίου, το οποίο χρονολογείται γύρο στο 1ο αιώνα π.Χ., ανάμεσα σε ημερολόγια και αντικείμενα θα εντυπωσιαστεί κανείς από την δραματική διήγηση της ανέλκυσης των ευρημάτων. Το στήσιμο της έκθεσης καταφέρνει και δημιουργεί τον φυσικό χώρο μέσα στον οποίο βρέθηκαν τα αρχαία αντικείμενα.
Δύο είναι τα ευρήματα που ξεχωρίζουν. Το πρώτο ο «Έφηβος των Αντικυθήρων». Κάποιοι θεωρούν πως είναι ο Περσέας, που στο χέρι του κρατούσε τη μέδουσα από τα μαλλιά. Και κάποιοι άλλοι πως είναι ο Πάρης, που στο προτεταμένο δεξί χέρι του κρατούσε το μήλο της Έριδος. Το δεύτερο και το σπουδαιότερο είναι ο διάσημος Μηχανισμός των Αντικυθήρων. Ένα μικρό διαβρωμένο χάλκινο αντικείμενο στο οποίο αποτυπώνεται συμπυκνωμένη όλη η επιστημονική γνώση της ελληνιστικής εποχής.
Στην περιοχή της Μεσογείου έχουν βρεθεί και άλλα αντίστοιχα ναυάγια. Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων είναι αυτός που κάνει τόσο ξεχωριστό το συγκεκριμένο ναυάγιο. Σήμερα μετά από δεκαετίες μελέτης και από πολλές ομάδες επιστημών, με τη βοήθεια και της τεχνολογίας ξέρουμε πως είναι ο αρχαιότερος, πολυσύνθετος αστρονομικός φορητός υπολογιστής. Με αυτόν προσδιορίζονταν οι θέσεις του Ήλιου, της Σελήνης και, πιθανότατα, των πέντε γνωστών κατά την αρχαιότητα πλανητών του Ερμή, της Αφροδίτης, του Άρη, του Δία και του Κρόνου. Ακόμα, τον χρησιμοποιούσαν για την πρόβλεψη των εκλείψεων του Ήλιου και της Σελήνης, για την τήρηση ενός πολυετούς ημερολογίου με μεγάλη ακρίβεια, καθώς και για τον προσδιορισμό του χρόνου τέλεσης των Πανελλήνιων Αγώνων που πραγματοποιούνταν στην Ολυμπία, στους Δελφούς, στη Νεμέα, στην Ισθμία και στη Δωδώνη.
Η έκθεση του αρχαιολογικού μουσείου αποτελεί μια βουτιά 22 αιώνες πίσω. Το ναυαγισμένο πλοίο των Αντικυθήρων ταξίδεψε, πολύ περισσότερο από ότι προοριζόταν να ταξιδέψει στην εποχή του, μεταφέροντας πολύτιμές γνώσεις και μνήμες του παρελθόντος στο μέλλον. Κάπως έτσι το πλοίο της ιστορίας εξακολουθεί να μεταφέρει τις αναμνήσεις του παρελθόντος στο αύριο όπως έγραφε και η μικρή πινακίδα της έκθεσης για τα liberty στην καλοκαιρινή Άνδρο…
