«θα ήτο δε αληθινόν όνειδος να καταρρεύση αναλγήτως» Δ. Πασχάλης
Το αρχειακό υλικό που συνοδεύει το κείμενο προέρχεται από την συλλογή του συλλέκτη ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ ΜΑΝΤΑΔΕΛΗ.
Αξιολογείται στα επιφανέστερα και πιο εντυπωσιακά μνημεία της ιστορικής παράδοσης της Άνδρου ο Πύργος του Αγίου Πέτρου. Οι περιηγητές που επισκέφθηκαν το νησί εστίασαν την προσοχή τους στο επιβλητικό μνημείο, είτε με την γραπτή αναφορά τους είτε με την αποτύπωσή του.
Το ενδιαφέρον για το μνημείο έδειξε και ο ιστορικός του νησιού, ακαδημαϊκός Δημήτριος Πασχάλης, ο οποίος το έτος 1924, έγγραφε ότι «θα ήτο δε αληθινόν όνειδος δια τους συγχρόνους Ανδρίους, εάν το μοναδικόν τούτο της νήσου των μνημείον άφηναν επί των ημερών των να καταρρεύση αναλγήτως». Επικαλέστηκε και την άποψη του πανεπιστημιακού ιστορικού Αντωνίου Μηλιαράκη που από το έτος 1874 έκρουε τον κίνδυνο καταστροφής του Πύργου.
Στα μέσα της δεκαετίας του ΄70, ο Γιώργος Δαρδανός, ξεκίνησε το ενδιαφέρον του για την διάσωση του. Το πρώτο εμπόδιο στο «αόρατο» χέρι που εμποδίζει την φροντίδα του Πύργου, σαν να θέλει να το δει ένα σωρό πέτρες, να ξεχαστεί… Βρήκε άμεσα συμπαραστάτες τους ανθρώπους του Συλλόγου για την ανάπτυξη της Άνδρου «Δημήτρης Μπαλής» και του Φιλοπρόοδου Ομίλου «το Γαύριο» (ΦΟΓ), αργότερα προστέθηκε και η Εταιρεία Κυκλαδικών Μελετών (ΕΚΜ).
Δυστυχώς δεν συγκινήθηκαν πραγματικά αυτοί που έχουν την εξουσία και την αρμοδιότητα να παρέμβουν…
Φτάσαμε στο 2017 για να φανεί η αισιοδοξία, να αρχίσει να ευδοκιμεί ο πολύχρονος αγώνας σωτηρίας του Πύργου του Αγίου Πέτρου! Διαπιστώθηκε από την εκδήλωση που συνδιοργάνωσαν, την Πέμπτη 29 Ιουνίου, στην Αθήνα, οι σύλλογοι ΦΟΓ και ΕΚΜ. Μια σύναξη που σκοπό είχε την διάχυση στους Ανδριώτες και Κυκλαδίτες την σπουδαιότητα του μνημείου.
Συντονιστές της εκδήλωσης ήταν ο Δρ. Γιώργος Γαβαλάς Γενικός Γραμματέας της Ε.Κ.Μ. και της στρογγυλής τραπέζης η κ. Λυδία Παλαιοκρασσά Ομότιμη Καθηγήτρια Κλασσικής Αρχαιολογίας Ε.Κ.Π.Α.
Στους παρευρεθέντες ήταν ο δήμαρχος Θεοδόσης Σουσούδης, ο Έπαρχος Δημήτρης Λοτσάρης, ο βουλευτής Νίκος Συρμαλένιος, ο γραμματέας Πολιτικής Προστασίας Γιάννης Καπάκης και εκπροσώπους της Ενώσεως Ανδρίων.
Μοναδικό και εμβληματικό
Μνημείο μοναδικό και εμβληματικό, το χαρακτήρισε ο αρχιτέκτων καθηγητής του ΕΜΠ Κωνσταντίνος Καραδήμας, το οποίο χρειάζεται άμεση φροντίδα για να διασωθεί. Ο καθηγητής ανέγνωσε, το ψήφισμα που εξέδωσε για τον Πύργο του Αγίου Πέτρου, η Γενική Συνέλευση της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, στις 14 Ιουλίου και εστιάζει στην σπουδαιότητα του μνημείου επισείοντας τον κίνδυνο κατάρρευσης από τις φθορές του χρόνου και προτείνει την άμεση εφαρμογή σωστικών μέτρων.
Γιατί δεν έχει προχωρήσει η διάσωση;
Ο διευθυντής Εφορίας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημήτριος Αθανασούλης, αναρωτήθηκε, πως για ένα τόσο σημαντικό ιστάμενο μνημείο της Άνδρου και των Κυκλάδων, τόσα χρόνια δεν προχώρησε η διάσωσή του. Η πολιτική της υπηρεσίας που προΐσταται, δήλωσε, ότι είναι να διασώζονται τα ιστάμενα μέρη των μνημείων που κινδυνεύουν με κατάρρευση και που δεν μπορούν να περιμένουν.
Γραφειοκρατία και σκοπιμότητα
Η πρόεδρος του Φιλοπρόοδου Ομίλου Γαυρίου, Μπέτυ Κωνσταντινίδου, ευχαρίστησε τα πρόσωπα και τους φορείς που η ενεργοποίησή τους διεύρυναν και στεριώνουν την ελπίδα διάσωσης του Ελληνιστικού μνημείου. Προσδιόρισε και τους ανασταλτικούς παράγοντες, που είναι η γραφειοκρατία και η σκοπιμότητα. Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στην σκοπιμότητα που προωθούσε το ενδιαφέρον σε άλλα μνημεία που δεν είχαν την μεγάλη ανάγκη του Πύργου του Αγίου Πέτρου.
Αισθητική και επιμελημένη κατασκευή
Τυχερό μνημείο, χαρακτήρισε τον Πύργο, ο Καθηγητής Αρχαιολογίας και μελετητής του μνημείου Βασίλης Λαμπρινουδάκης, λόγω του ενδιαφέροντος του Γιώργου Δαρδανού. Προσδιορίζοντας την ταυτότητα του μνημείου, είπε, ότι βρισκόταν στο κέντρο ενός αγροκτήματος και χρησιμοποιούταν μέχρι και την βυζαντινή περίοδο. Μέχρι τον 19ο αιώνα διατηρούνταν σε καλύτερη κατάσταση από την σημερινή. Τα χαρακτικά και ζωγραφικές απεικονίσεις δίνουν πολύτιμα στοιχεία που έχουν χαθεί.
Είναι ένα οικοδόμημα μελετημένο, υψηλής αισθητικής αξίας και επιμελημένης κατασκευής. Ο τετραώροφος πύργος διέθετε εξαιρετική διάταξη των εσωτερικών χώρων, με σωστό προσανατολισμό των ανοιγμάτων του, ώστε να εξασφαλίζεται ο αερισμός και ο φωτισμός. Η αμυντική θωράκισή του ήταν προσεγμένη ώστε να εξασφαλίζει υψηλού βαθμού προστασία του πλούσιου κτηματία και της οικογένειας του, ο οποίος πιθανόν να εκμεταλλευόταν και τα μεταλλεία της περιοχής.
Για να αποσοβηθεί η κατάρρευση
Την ανάγκη άμεσης αναστήλωσης των τμημάτων που έχουν πρόβλημα για να μην καταρρεύσουν, τόνισε, ο Μηχανικός – Μελετητής του Πύργου Ευάγγελος Καζολιάς. Στο πλαίσιο αυτό, προϋποτίθεται η πλήρης τεκμηρίωση της παθολογίας του μνημείου. Η ανασκαφή και διαμόρφωση του περιμετρικού χώρου. Η τοποθέτηση σκαλωσιάς, εσωτερικά και εξωτερικά, για να ακολουθήσει η στερέωση, η συντήρηση και η αποκατάσταση των φθορών. Να γίνει ανασκαφή εσωτερικά του πύργου και τέλος εκπονηθεί μελέτη αναστήλωσης. Εργασίες που έχουν κόστος το πολύ 400.000€.
Η λάθος θέση
Ο κοσμήτορας της Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, Γιώργος Δαρδανός, αναφέρθηκε στις δυσκολίες που προηγήθηκαν. Εστίασε στο ιδιοκτησιακό του Πύργου και του περιβάλλοντος χώρου καθώς και στην δημιουργία πρόσβασης για την οποία οι κάτοικοι του Αγίου Πέτρου πρόσφεραν από τις ιδιοκτησίες τους χωρίς να ζητήσουν αντάλλαγμα! Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν το «αόρατο χέρι» που εμπόδιζε κάθε προσπάθεια φροντίδας του Πύργου λέγοντας χαρακτηριστικά: «Το μνημείο αν ήταν σε άλλο σημείο της Άνδρου θα είχε σωθεί!».
Πολιτιστική ισορροπία
Ο έπαρχος Δημήτρης Λοτσάρης, δήλωσε, ότι ο Πύργος είναι σημαντικό μνημείο του νησιού που βρίσκεται στην περιοχή της Υδρούσας και διατηρεί την πολιτιστική ισορροπία με τις άλλες περιοχές του νησιού. Είναι ανάγκη να καλλιεργηθεί το ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας για τα μνημεία του τόπου τους, μέσω στοχευόντων εκδηλώσεων.
Γραφειοκρατικές αγκυλώσεις
Στην σπουδαιότητα του μνημείου, αναφέρθηκε ο δήμαρχος Θεοδόσης Σουσούδης, καθώς και στην κακοδαιμονία που το ακολουθεί και οφείλεται στις αγκυλώσεις της ελληνικής γραφειοκρατίας.
Όλοι οι ομιλητές αναφέρθηκαν ότι πρόκειται για ένα σημαντικό ιστάμενο μνημείο της Άνδρου και των Κυκλάδων. Επιβεβαιώθηκε η ανάγκη διάσωσης και απομένει το έργο, η πράξη. Το δύσκολο μέρος…
Ανδρέας Μακρογκίκας
